Study-Islam.org

23

PÊXHATINA NIVÎSÊN PÎROZ

“Wehdek ewrekî ye, pêkhatina wehdê baran e.” — Gotinên Pêşiyan ên Ereban

Pêxember bi hezar salan plana Xwedê ya şandina Rizgarkerê daxuyan kirin, “lê demawexthat, Xwedê Kurê Xwe şand.” (Galatyayî 4:4)

Pêxemberên Xwedê ewrên wehdê peyda kirin.

Îsayê Nasirayî barana wehdê bû ku pêk hat.

Plana Afirîner ne planek bû ku piştre hatibû fikirîn. “Xwedê ev Mizgîniya der heqê Îsa Mesîh de, bi rêya pêxemberên xwe li Nivîsên Pîroz ji berê de wehd kir.” (Romayî 1:2-3)

Nivîsên Pîroz ewr in û Mesîh jî baran e.

LI SER PIŞTA KEREKÎ TÊKETINA YERUŞALIMÊ

Mesîh peywira xwe dizanîbû. Pêxember Zekeriya pênc sed sal berê, der heqê yek ji gelek bûyerên ku di rêya çarmixê diçû de wiha nivîsîbû:

“Qîrînên dilxweşiyê bike, ey keça Yeruşalimê! Va ye qralê te! Ew rizgarkerê adil e û dilovan e. Li ker, belê, li dehşik siwar bûye, û tê cem te!” (Zekeriya 9:9)

Îsa ev pêxemberî pêk anî. Li hemû Çar Mizginiyan de ev hatiye nivîsîn. Mattayê ku şahid û xwendekarekî Îsa ye, wiha nivîsî:

“Dema nêzî Yeruşalimê bûn… Îsa ewil du xwendekarên xwe şandin. Ji wan re got, ‘Herin gundê li hemberî we. Hûn ê li wir kerekî mê yê girêdayî û dehşikekî bibînin. Wan ji wir bifilitînin û ji min re bînin. Ku yekî ji we re tiştek bêje, hûn jî bêjin, ‘Pêdiviya Reb bi van heye, dê dîsa li we vegerîne’.. ev bûyer ji ber ku peyva pêxember pêk bê, çêbû: Va ye Qralê te yê dilovan, li ker, belê, li dehşik siwar bûye û tê cem te.’” (Matta 21:1-5)

Bi vî awayî Îsa, Xwe ji neteweyê re wekî Kralê wan pêşkêş kir – lê neteweya Wî, wekî ku pêxember ji berê de gotibûn, Ew red kir. ¹

Mizgînî bi hurgûlî dinivîsin ka piştî ku Îsa li ser pişta ker çû Yeruşalimê, çi qewimî. Îsa ket perestgehê û her kesî ku wê derê ji bo qezenckirina perê bi kar tînin, avêtin derve. Piştre ji firoşkerên ku tirsane û heyirî mane re wiha got: “Hatiye nivîsîn ku ‘Dê ji mala min re mala duayê bê gotin.’ Lê we ew kir mala rêbiran!’ Piştre dema Îsa li peresgehê bû yên kor û seqet ên ku hatin cem Wî baş kirin.” (Matta 21:!3-14)

Îsa çend roj li perestgehê rûnişt û ji mirovan re peyvên rast ên Xwedê hîn kirin. Rêberên Dînî, ji bo ku Wî tawanbar bikin û bikujin pirsên xetere jê kirin. Lê serkeftî nebûn.

Îsa bi zanatiya esmanî bersiva wan da, li ber vê zanatiya Wî heyirî man. ²

Piştre wext hat.

WEXT HATIBÛ

Îsa yek Kes e ku yeqîn dizane dê

kengî bimire,

li ku bimire,

çawa bimire,

û çima bimire.

“Îsa piştî ku ev hemû tişt vegot, ji xwendekarên xwe re got, ‘Hûn dizanin du roj şûn de Cejna Fishê ye. Dê benîadem ji bo ku bê çarmixkirin, dê bê diyarkirin.’

Wê demê kahînên sereke û rûspiyên gel, li qesra kahînê sereke ya ku wekî Kayafa hatiye binavkirin, civiyan. Ji bo Îsa bi fendan bigirin û bikujin plan çêkirin. Digotin, ‘Bila li vê cejnê nebe ku di nav gel de tevlihevî dernekeve.’ (Matta 26:1-5)

Rêberên dînî yên ku ji wan re xizmetê dikirin, neçar bûn. Hin caran, ‘Xwestin ku Wî bigirin, lê tu kes destê xwe neda Wî. Lewre wextê Wî hê nehatibû.” (Yuhanna 7:30)

Piştre xwedî wê fersenda ku dixwestin, bûn.

Yahudayê ku xwendekarê Îsa yê ne hundirîn lê derveyî ye, çûm cem kahînên perestgehê û ji wan re pêşniyaz kir ku Îsa bîne û bide destê wan. Kahîn ji bo vê îhaneta Yahuda dayîna sih zêrê zîv qebûl kirin. Ev çalakiya xaîntiya Yahuda bû sedem ku gelek pêxemberiyên Peymana Kevn pêk bê. ³

Bi vî awayî roja ku Îsa ji xwendekarên xwe re got, “Wext hat!”,hat.

Dema mirina Berxikê Xwedê bû.

HEFTEYA FISHÊ

Kûçeyên teng ên Yeruşalimê bi gelê herêmî û biyaniyên ku ji bo ziyareta bajêr hatine re tijî bû. Dengê pezên ku merînî dikirin, boxe û gayên ku qorînî dikirin her derê girt. Kiriyar bi firoşkeran re ji bo heqê berxikekê bazariyê kirin. Hefteya fishê bû. Fisih, parçeyeke pîroziyê ya yek hefteyî bû ku panzdeh sal berê ji hêla Xwedê ve hatibû çêkirin. Fisih ji Îsraîliyan re ev fersend dida: li paşerojê nêrîn û bibîranîna wê şeva dîrokî ya ku Xwedê “neteweya xwe ya ku bi wê re nav têkiliyê de bû” ji êsîrî û mirinê çawa xilas kir; wê şevê kalikên Îsraîliyan xwîna berxikê li ser deriyê xaniyê xwe dabûn û filitîbûn. Li gorî nêrîna Xwedê Fisih, di heman demê de bi hesret li bendmayîna Mesîh a roja Fisihê bû ku wateya wê bi awayekî kûrtir pêk bîne. 

Lê dîsa jî kêm jî be çend kes fam kiribûn ku dê xwîna Nasirayî Îsa wekî Berxikê Fishê bihata rijandin û ji bo pêkanîna sembolîzma berxikên ku ji dema Mûsa ve her sal hatin qurbankirin e. Peywira Mûsa ew bû ku mirovan ji zordestiya fîzîkî suxrevanan rizgar bike, li hemberî vê peywira Mesîh ew bû ku mirovan ji zordestiya ruhî ya Şeytên, guneh û mirinê rizgar bike.

Li vir ya ecêb ev e, digel ku rêberên dînî der heqê kuştina Îsa de bibiryar in, “ji bo ku nav gel de tevlihevî dernekeve, nexwestin di dema cejnê de bikin.” (Matta 26:5) Lê sêwirandibû ku tam di vê dema cejnê de bimire! Divabû Berxikê Xwedê di dema Cejna Fishê de bihata şerjêkirin. ⁴ Her tişt de wekî plana Xwedê pêk bihata.

Kesên ku plana Xwedê red dikin bi awayekî henekî dê der heqê pêkanîna plana Xwedê de rola herî mezin bigirtana!

Haya Şeytên jê tune bû ku – bi tehrîkkirina rêberên dînî ku Îsa bikujin- malxerabiya xwe amade dikir. Nivîsên Pîroz berevajîkirina van bûyeran bi vê biwêjê rave dikin, “beriya destpêkirina zemanê rêberên vê demê ev zanatiya Xwedê ku diyar kiribû, fam nekirin; ku fam bikirana dê Rebê bilind li çarmixê nexistana.” (Korîntiyên 1., 2:7-8)

NAN Û KASIK

Dema şeva ku ji berê de hatibû diyarkirin, hatibû, Îsa û xwendekarên Wî ji bo xwarina Fishê li jorê, di odeyekê taybet de civiyan. Piştî ku xwarina ku ji berxik û pincarên tûj pêk dihat belav kir, Reb qetek nan girt, şikir kir, nanî qet kir, li xwendekaran belav kir û ji wan re got bila ji vî nanî bixwin, “Vê ji bîranîna min bikin” (Lûka 22:19) got.

Nanê qetkirî,Bedena Wî ya ku dê ji bo wan bê binpêkirin û cezakirin, sembolîze dikir.

Piştre, kasika ku tê de şeraba ku ji tiriyên pelixandî hatiye çêkirin, da gerandin. Ji xwendekaran re wiha got: “Ev kasik xwîna peymanê ye ku ji bo bexşandina gunehên gelek kesan hatiye rijandin.” (Matta 26:28)

Kasikxwîna rijiyayî ya Îsa sembolîze dikir ku Peymana Nû ya wehdkirî bi awayekî fermî bê destpêkirin.

Ev her du sembola hêsan, peyama pêxemberên Xwedê ya dema niha nîşan dikin: dê Afirînerê me, ji bo nifşa biguneh a Adem biêşa û ji bo Xwîna xwe birêje dê xwe bi bedena mirov niximanda.

Piştî ku Îsa dilê xwendekarên xwe bi wehd û rastiyên ⁵ nuwaze rihet kir, ew birin baxçeya Getsemani ya ku li nêzîk bû. Îsa li wir deverû xwe dirêjî erdê kir, pir xwêdan da û canê Wî di nav êşeke kûr de bû, wiha dua kir, “Bavo, ku mimkun e bila ev kasik ji min dûr bê xistin; dîsa jî bila ne daxwaza Min, bila Ya te bibe.” (Matta 26:39)

Evkasika ku Îsa metelmayî dihişt çi bû? Ev kasik, kasika êşê bû ku dê Îsa ji bo gunehê bikêşa. Demeke kin û bi şûn de veqetîneke nedîtî ya ku dê bi Bavê xwe re bijiya û ecêba dojeha kûr ku dê ji bo we û ji bo min bikêşaya.

Piştî ku heman duayê sê caran dubare kir, Kur jidil sitûye xwe li ber daxwaza Bavê Xwe xwar kir. Wekî ku pêxember Dawud ji berê de da zanîn, Mesîh tişta ku nestendibû, dê dîsa bidaya. “Ez ê tişta ku min nedizî çawa dîsa bidim?” (Mezmûr 69:4)

Îsa dê bûya Qurbanê bêkêmasî û dawînî yê ku dê ji bo gunehê bihata dayîn.

GIRTIN

Îsa piştî ku axaftina xwe ya bi bavê xwe re dikir, qedand, leşkerekî mufreze yê ku ji hêla kahînên sereke, nivîsvan û rûspiyan hatibû şandin, ket hundirê baxçê. Ji bo girtina Wî Kesî yê ku bi kilçan, dar û şûrên xwe bahozan disekinîne, ruhên xirab der dike û miriyan vedijîne, hatibûn. 

“Îsa tiştên ku dê bihatana serî dizanîbû, derket pêşî û ji wan pirs kir, ‘Hûn li kê digerin?’

Bersiv dan, ‘Li Îsayê Nasirayî.’

Îsa ji wan re got, ‘Ez im…’ Dema Îsa got ‘Ez im’ paş ve çûn û ketin erdê. Li ser vê Îsa dîsa ji wan re got, ‘Hûn li kê digerin?’

‘Li Îsayê Nasirayî’ gotin.

Îsa got, ‘Va min ji we re got, Ez im.’” (Yuhanna 18:4-8)

Îsa ji wan kesên ku ji bo girtina Wî hatibûn, Xwe bi Xwedê re wekhevî kir û got, ‘EZ IM.” ⁶Ku Îsa bi wan re biçe, diyar bû ku dê vê ji bo ku WÎ wisa xwest, bikira.

Dema leşker nêzîk bûn, xwendekar Petrus şûrê xwe kêşa, lê tên karî li xulamê kahînê sereke bide û guhê wî jê ke. Îsa bi lutfkirinê guhê zilêm baş kir û piştre ji Petrus re wiha got:

“Şûrê xwe têxe cihê wî! Yên ku şûr dikêşin dê bi şûr re bimirin. Hûn dibêjin qey ez nikarim ji Bavê xwe alÎkarî bixwazim? Ku ez bixwazim dê niha ji min re ji dozdeh tûmenan zêdetir milyaket bişîne. Lê Nivîsên Pîroz ên ku dibêjin divê wiha be, dê wê demê çawa pêk bên?” (Matta 26:52-54)

Îsa li vir ji her kesî ku ji bo navê dîn hovîtî dikin, çawa dijberiyeke nûker peyda dike! Îsa digel ku dizane dê ev zilam bi wi bikenin, jê re îşkence bikin û Wî bikujin, li şûna ku ji wan nefret ke û tol hilde, sebr û qencîtî da xwest ji bo wan.

PÊXEMBER JI BERÊ DE EV BÛYER DAN ZANÎN

Piştre Îsa ji kesên ku ji bo girtina Wî hatin, wiha got: “Çima hûn bi şûr û daran hatin? Çawa ku hûn ji bo rêbirekî hatine. Min her roj li perestgeh hîn dikir, we ez negirtim.” Û Nivîsên Pîroz li van peyvên Îsa vê şiroveyê zêde dikin:

“Lê ev hemû ji bo ku nivîsên pêxemberan pêk bên, hatin nivîsîn”.

Wê demê hemû xwendekar Ew berdan û reviyan. Yên ku Îsa girtin Ew birin cem kahînê sereke Kayafa. Zanayên dînî û rûspî jî li wir civiyabûn.” (Matta 26:55-57)

Yê ku bahoz û pêlan kontrol dike, çima destûr da ku Wî bigrin, girê din û biherin?

Ji ber hezkirin û îtaetkirina Bavê Xwe ev tişt kirin.

Ji van hemûyan re destûr da ku we û min ji daraza bêdawî rizgar bike.

Ji wan re destûr da ji bo tevgerên wan, ji bo ku “bila Nivîsên Pîroz ên Pêxemberan pêk bên”.

Bi sedan sal berê pêxember Yeşaha wiha nivîsîbû: “Wekî berxikê ku ji bo şerjêkirinê têbirin, devê xwe venekir.” (Yeşaya 53:7)

Birahîm pêxember gotibû, “Dê berxika ji bo şewitandinê Xwedê Bixwe peyda ke.” (Afirîn 22:8)

Û Mûsa pêxember got, “Piştre kahîn, dê yekjiberxikênnêr bigire û pêşkêş bike… dê berxikê nêr li cihê pîroz ê ku pêşkêşiya gunehê lê tê şerjêkirin, şerjê bike.” (Leviyî 14:12-13)

Li tizana veşartî ya vir binêrin.

Kahînên ku li qurbangeha perestgehê bi kuştin û şewitandina berxikan berpirsiyar in, ew kes bûn ku Îsa ji bo kuştinê girtin. Lê dîsa jî der heqê Berxikêku dikirin qurban bikin de hemû pêxember nivîsîbûn, lê dîsa jî der heqê wî de tiştek nizanîbûn.

JI HÊLA RÊBERÊN DÎNÎ HATE DARIZANDIN

“Îsa birin cem kahînê sereke yê berpirsiyar. Hemû kahînên sereke, rûspî û zanayên dînî li wir civiyan.” (Markos 14:53)

Rêberên dînî yên Cihû, bi şev, danişîneke derqanûnî çêkiribûn.

“Kahînên sereke û endamên din ên Heyeta Bilind, ji bo ku cezayê mirinê bidin Îsa şahidên li şahidên dijî wî digeriyan, lê nedidîtin. Digel ku gelek kes şahidiyên derewîn kirin, şahidiyên wan li hev negirtin.

Piştre kahînê sereke di nav civakê de rabû ser piyan û ji Îsa pirs kir, ‘Tu yê qet bersiv nedî? Çi ye ev ên ku li hemberî te şahidiyê dikin?”

Lê Îsa dîsa qet deng nekir, qet bersiv neda.

Kahînê sereke dîsa jê pirs kir, ‘Mesîhê Kurê Yê Bilind tu yî?’

Îsa got, ‘Ez im. Û hûn ê bibînin ku Benîadem li aliyê rast ê Yê biqudret rûdine û dê bi ewrên esman re bê.’

Kahînê sereke kincên xwe çirandin û got, ‘Êdî çi hewce ye ji bo şahidiyan. We ev dijûn bihîstin!’ (Markos 14:55-56,60-63)

Kahînê sereke çima hêrs bû, kincên xwe çirandin û Îsa bi dijûnê tawanbar kir? Lewre Îsa got Kurê Xwedê ye û Benîadem –Mesîhê ku hemû pêxember der heqê Wî de nivîsîn- e. Îsa di heman demê de Xwe bi navê taybet ê Xwedê bi nav kiribû. “EZ IM!” Û Îsa ji Nivîsên pêxemberan têgihan girtiye û Xwe Dadgerê hemû serzemînê îlan kiribû: “Dê bibînin ku Benîadem li aliyê rast ê Yê biqudret rûdine û dê bi ewrên esmên ve bê.” ⁷ Kahînê sereke ji ber vê kincên xwe çirandibûn û ev gotin gotibûn:

“‘Êdî çi hewce ye ji şahidan re? We dijûn bihîst. Hûn ji vê re çi dibêjin?’

Hemû biryar dan ku Îsa cezayê mirinê heq dike.

Hinek li ser Wî tû kirin, çavên Wî girtin û bi gulmistan lê dan. ‘Dê haydê, pêxemberiya xwe nîşan bide!’ digotin. Nobedar jî Ew xistin navbera xwe û lêxistin.” (Markos 14:63-65)

Hefsed sal berê Yeşaya pêxember, êşên Mesîh ên ku dê bi daxwaza xwe bikêşe, da zanîn: “Min pişta xwe vekir ji yên ku li min xistin re. Min rûyê xwe dirêj kir ji yên ku rihê min jê kirin re. Min ji dijûnan, ji tûkirinan rûyê xwe veneşart.” (Yeşaya 50:6)

JI HÊLA RÊBERÊN POLÎTÎK HAT DARIZANDIN

Dema roj derket, kahîn û rêberên dînî Îsa bir cem Pontius Pilatusê ku Waliyê Roma yê Yahudiyeyê ye. Rêberên dînî ji Pilatus xwestin ku bila ji bo çarmixkirina Îsa hukm bidin. Wê demê Cihû di bin serweriya Împaratoriya Romayê bûn û xwedî rayeya cezakirina mirinê ya sûcdarekî nebûn.

Di dema “darizandinê” de Pilatus sê caran got, “Ez qet sûcekî nabînim!” lê qerebalix ji hêla kahînên ku Şeytên ew tehrîk kirin, hatin kişkişandin û dengê xwe zêdetir bilind kirin, “Bila bê kuştin, bila bê kuştin! Bila bê çarmixkirin! Wî li çarmixê bixe!” ⁸

Pilatus radestî rêberên dînî bû û Îsa mehkûmî cezayê herî giran a zagona Romayê kir: qamçîkirineke wehşî ya ku bi perçekirina çerm hstî derdikevin holê û piştre jî çarmixkirin.

“Û piştî ku Îsa da qemçîkirin, radestî leşkeran kirin ku ew li çarmixê bixin.

Piştî leşkerên Walî, Îsa bir qonaxa Walî, û hemû tabûr li ser Wî civiyan. Ew tazî kir û xifatanekî sor xist ser Wî. Ji striyan tacek çêkirin û danîn ser serê Wî. Qamîşekî xistin destê Wî yê rastê. Li ber wî rûniştin ser çokê xwe û henekên xwe pê kirin, ‘Silav ji te re ya Kralê Cihûyan.’

Piştre tû kirin ser wî, qamîş girtin û li serê Wî dan.

Piştî ku wisa henekên xwe pê kirin, xiftan ji ser Wî derxistin û kincên Wî lê kirin û birin ku li çarmixê bixin.” (Matta 27:26-31)

ÇIYAYÊ REB

Bi vî awayî Rebê Bilindahiyê –Bedena wî ya pîroz ya ku bibû dêza goşt û xwîna perçekirî, Serê Wî yê ku taceke ji sitrûyan hildigirt, û li pişta Wî çarmixeke giran a texte- bir derveyî bajêr û bir çiyayê ku du hezar sal berê Brahîm li ser pêxemberiyê kiribû:

“Berxikê ji bo şewitandinê dê Xwedê Bixwe peyda bike… Dê li çiyayê Reb bê peydakirin.” (Afirîn 22:8, 14)

Hemû unsûr li cihekî civiyabûn — mirov, usûlên darezandinê, Kes, cih.

Her tişt wekî ku pêxember berê dabûn zanîn, pêk dihatin.

Ji bo karê serdeman wext hatibû.

---