Study-Islam.org

Dema veşartin û mahneyan derbas bibû. Adem rêya xwe hilbijartibû, lê dê encamên vê riyê hilnebijarta. Gava Dadgerê Adil daxuyaniya lanet û encamên ku dê bi gunehên mirov re bihata, bidaya dê hemû afirîn bêdeng bimana.

MAR

Reb, ewil hukma ku der heqê “mar” de daye, da zanîn:

“Li ser vê REB Xweda ji mar re got, ‘Ji ber vê kirina te tu yê bibî heywanê herî lanetkirî di nav hemû heywanên kedî û kûvî. Tu yê li ser zikê xwe bi erdê re kaş bibî, di hemû jiyana xwe de axê bixwî. Ez ê tu û jinê, nifşa wê û ya te bikim dijmin ji hev re.. dê nifşa wê serê te bipelixîne, tu yê êrîşê pehniya wê bikî.” (Afirîn 3:14-15)

Ev marê ku Xweda pê re axivî bû kî bû? Xwedê ji xuşînokekî re hêrs bibû?

Peyvên Xwedê yên Nivîsên Pîroz carinan di nav xwe de bi taybetî di şibandin û pêşdanezanan de peyamên du-ast dihewînin. Ya yekemîn wateyaserkî ye ku diyar e û ya duyemîn jî wateya kûr e ku kêmtir diyar e. Hukma Xwedê ku dide zanîn xwedî dîmeneke du-ast e.

Laneta ku hatiye serê mar xwedî du ast e.

ASTA 1: RAVEKIRINEKE DOMDAR

REB ewil bi lanetkirina mar (hukma der heqê wî de da zanîn), dersa îbretê ya domdar didanî li ber mirovahiyê. Xuşînokê ku Şeytan ji bo xapandina mirovan bi kar anîbû, êdî dê li ser zikê xwe bi erdê re kaş bûya. Dê hemû mar xwedî vê heman taybetiyê bûna. Beriya ku Adem û Hewa guneh kirin, belkî piyên maran jî hebûn wekî xuşînokên din. Heya îro, hatiye dîtin ku li ser hestiyê piyê jor ê hin maran wekî pîton û boxemar, hin parçeyên jêmayî hene. ¹

Guneh, bi heman awayî, ji ber sûc û sûcdariyê jêmayiyan derdixe ku serê wan heta dûredestê dirêj dibe. Sedema “nalîna hemû afirînê” (Romayî 8:22), guneh e. Cîhana heywanên bêguneh jî bandor ji gunehê girtiye.

Hilbijartina mirov a der heqê gunehkirinê de wekî Ketinhatiye binavkirin û ev navekî li cih e.

ASTA 2.: MEHKUMIYA KU DÊ BÊ SERÊ ŞEYTÊN

Pirtûka Pîroz dide zanîn ku “Tu peyva pêxemberiya Nivîsên Pîroz ji ber daxwaza mirov nehatine nivîsîn” (Petrûsê 2., 1:20). Şîroveya Nivîsên Pîroz, Nivîsên Pîroz dike. Daxuyaniyên Xwedê yên der heqê laneta “mar” ku di beşa duyemîn de dike, me mecbûr dike ku em der heqê Nivîsên Pîroz de lêkolînên kûrtir bikin.

“Ez ê tu û jinê, nifşa wê û ya te bikim dijmin ji hev re.. dê nifşa wê serê te bipelixîne, tu yê êrîşê pehniya wê bikî.” (Afirîn 3:15)

Marê ku Xweda pê re diaxive kî ye? Nivîsên Pîroz ji bo vî marî dibêjin milyaketê bifêz yê ku li erdê dikeve (Yeşaya 24:12). Ew “Marêkevn ê ku jê re Îblîs an jî Şeytan tê gotin e ku hemû dinyayê xapandiye”. (Wehî 12:9) ²

Mar, ji xeynî Şeytan ne kesekî din bû.

REB li gorî zimanê marekî, hilweşîna Şeytan û yên ku wî dişopînin îlan dikir. Dê di navbera “tovê” (ezbet) Şeytên û “Tovê” (Ezbet) jinê de “dijmintî” (dijmintiya ku nikare li hev bê) hebûya. Dê di dawiyê de “Tovê wê” “serê” mar bipelixanda.

Ev hemû gotin dê li gorî lêrastanîna Xwedê pêk bihata.

DU “TOV”

Mebesta gotinên ku der heqê van du tovan de tê kirin, çi ye? Bi gotinên tovê mar û Tovê jinê kî tê nîşankirin?

Tovêmar, kesên wekî Şeytên serî hildidin, nîşan dike. Kesên ku derewên Şeytên dişopînin, wekî rûhî, zarokên îblîs in.

“Hûn ji bavê xwe Îblîs in û hûn dixwazin daxwazên bavê xwe bînin cih. Ew, ji  serî de kujer bû. Girêdayî rastiyê nebû. Lewre di wî de rastî tune ye. Normal e ku derewan dike. Lewre ew derewker e û bavê derewê ye.” (Yuhanna 8:44)

Naxwe Tovêjinê kî ye?

Ev îfade têgîneke bêhempa ye. Di temamiya dîroka Pirtûka Pîroz de, nifşa kesekî her tim li jinê nehatiye bar kirin, li mêr hatiye barkirin. Lê belê roja ku guneh kete dinyayê Xweda behsa ezbeta jinekê kir.

Çima?

Ev agahiya Xwedê, pêxemberiya yekemîn bû ku Mesîhê ku dê ne ji mêrekî lê ji jinekê bihata dinyayê, nîşan dikir. Rasterast wateya peyva Mesîh, Yê hatiye Meshkirin an jî Yê Bijartî ye. Di temamiya Pirtûka Pîroz de, kesekî gava ji hêla Xweda tê hilbijartin da  ku bibe rêberê gel, kesekî rayedar, wekî pêxemberekî, ji ber ku bide nîşan ew ji hêla Xwedê ve ji bo peywireke taybet hatiye hilbijartin, ew mesh dikir (ji serê wî rûn dirijand). ³

Lê Mesîh dê ji yên din cuda bûya. Dê ew bûya Yê Meshkirî. Gava li dîrokê ew dema rast hat, Bijareyê Xwedê dê biketa dinyayê da ku “yê xwedî hêza mirinê ye, ango îblîs bêtesîrbike û yên ku ji ber tirsa mirinê di hemû jiyana xwe de bûne xulam, rizgar bike.” (Îbranî 2:15)

Xweda roja ku guneh kete nav nifşa mirov, digel ku hemû Plana xwe diyar nekir, vê pêşagahiya negihiştî ji Adem û Hewa û ji nifşa wan re wekî roniya hêviyê da. Ev wehda pêşîn, bi hejmaran rastiyê dihewîne ku dê pêxemberiyên Xwedê piştre bi awayekî hûrgulî bi pêş ve bibin. ⁴

LANET

Xweda piştî ku bi uslûbeke pûtepêder agahiya pêxemberiya der heqê Tovê jinê ku dê serê mar bipelixîne, Adem û Hewayê derbarê hin encamên pratîk ên ku ji ber gunehên wan derketin, agahdar kir. Ev encam bi navê Lanetê têne zanîn.

“REB Xweda ji jinê re got, ‘Dema tu zarok bînî ez ê êşeke zêde bidim te. Tu yê bi êş bînî zarokên xwe. Tu yê mêrê xwe bixwazî, dê ew te bi rê ve bibe..’ REB Xweda ji Adem re got, ‘Ji ber ku te guh da jina xwe û ji fêkiya dara ku min got nexwe, xwar, ax ji ber te hat lanetkirin. Tu yê di hemû jiyana xwe de bêyî keda xwe nekarî xwarin peyda bikî. Dê ax ji te re stirî û devî bide, tu yê giyayê yawan bixwî. Heya vegerî axê tu yê nanê xwe bi keda serê xwe bi dest bixî, lewre tu ax î. Tu ji axê hatî afirandin û tu yê dîsa vegerîaxê.” (Afirîn 3:16-19)

Hilbijartina Adem û Hewa ya der heqê serhildana li hemberî Afirînerê xwe, bedêleke ecêb derxist holê.

Dê ji kêfxweşiyên bi xwedîbûna malbatekê re niha zehmetî û êş tevlî bûna. Ax niha li şûna ku bi awayekî xwezayî dexl, fêkî, zebze bide, ji ber ku hatiye lanetkirin, wekî encama vê lanetê dê êdî giyayê yawan, stirî û devî bidaya. Dê li şûna rihetbûn û kêfê, têkoşîn û zehmetî bigirta. Ya ku ji van hemûyan xirabtir ew bû ku, dê emrê mirov ê ku lezelez derbas dibû êdî bi zordestekê ku navê wê Mirin e bihata tarîkirin.

Mirov serweriya ku Xwedê dabûyê, wenda kiribû. Guneh lanetê anîbû.

GELO MIRIN NORMAL E?

Kesên ku guh nadin Nivîsên Pîroz, meyldar in ku bifikirin zehmetî, acizî, wendayî, têkiliyên xirabe, nexweşî, kalbûn û mirin normal e. Famkirina rastiya der heqê laneta gunehê de, yek ji mifteyan e ku em fam bikin ka li gerdûna me ya ku dinale çi dibe. Gelek mirovên zîrek, wisa difikirin ku sedema rewşa dilsoj a mirovahiyê delîla tunebûna Xwedê ye. Ji ber ku haya wan ji ketina gunehê ya dinyayê û ji bandorên wê tune ye, bi mantiqeke wisa difikirin. ⁵

Li Senegalê mirov carinan (bi piranî li teziyeyan) wiha dibêjin: “Xwedê beriya jiyanê, mirin afirand.” Piraniya van kesan, di vê felsefeyê de aramiyê dibînin. Fikreke wiha ku hem mantiqê hem jî mirinê wekî “dijminê dawî yê divê ji holê bê rakirin” (Korintiyên 1., 15:26) dibîne, bi Nivîsên Pîroz re li hev nayê.

 Xirabî, şîn, zehmetî, acizî û mirin dikare normal xuya bike. Lê unsûren wisa dagirker wekî hucreyên pençeşêrê ku ji bo bedena mirovekî bisihet in, normal in.

Stiriyên dara gulê ya bêhnxweş, keda ku ji bo çinîna mehsûlekê pêwîst e, inyada zarokên biçûk ên şêrîn, mêrekî ku ji jina xwe ya xweşik re nebaş e, êşa ku tevlî mucîzeya zayîna zarokekî dibe, nexweşiyên ku pergala bexşangê ya benedekê wêran dike, zalimtiya kalbûnê, rastiya hişk a mirinê û vegerîna bedena me ya axê – ev ne parçeyeke plana orîjînal a Xwedayê ne.

Xwedê afirandinê wisa nesêwirand ku bila bi xwe re şer bike.

Beriya ku guneh kete dinyayê, mirov li ser afirînê xwedî serweriyê bû. Her tişt li ber Adem û Hewa bi awayekî nuwaze situyê xwe ditewandin. Piştre kalikê me yê pêşîn di rêya guneh û mirinê de meşiya û nifşa mirovan a ku qirêj bû û mir, bi wî re meşiya.

BANDORÊ LI HEMÛ AFIRÎNÊ KIR

Kesekî dikare bibêje, “Lê ev ne adil e, mirovekî çima mecbûr e ji ber gunehê yekî din biêşe?”

Em her yek hilbijartina xwe bixwe dikin û Xwedê me ji van hilbijartinan berpirsiyar digire, lê di heman demê de rast e ku em li dinyayekê ku hatiye lanetkirin, dijîn. Rastiya li pişta wecîzeya Wolof e zelal e:

“Nexweşiyeke şov, xwe bi kesê ku nexweşî pê ve girtiye re bisînor nake.” 

Xwezaya gunehê jî wiha ye. Jiyan êdî ne adil e. Wekî encama wî yek gunehê Adem, “hemû afirîn heya niha bi hev re dinalin û êşa zayînê dikêşin.” (Romayî 8:22)

Ji ber laneta gunehê her tişt bandor jê girt.

Agahiya baş ew e ku, Afirînerê me ji serî de xweyî planeke rizgariyê ya wêrek e. Çêkerekî saetê zendê, mekanîzmayek dixe nav saetê û ev saeta zendê dikare wisa bê eyarkirin ku bikaribe li hemberî hêzên ku dema (Zeman) şaş nîşan dide, derkeve. Bi heman awayî Afirînerê gerdûnê jî ji bo ku ji dinyaya xwe re dengeyek çêke, li ber hêza wêranker a Şeytan, guneh û mirinê  “mekanîzmayek” ava kir. Xwedê gava ji serî de destûr dida ku guneh bikeve dinyayê, xwedî armancekê bû ku bikaribe laneta gunehê vegerîne û Lufta xwe nîşanê her kesê ku Jê bawer dikin, bike.

Di destpêka çîroka Xwedê de çawa ku xemgînî, êş û mirin tune ye, di dawiya çîrokê de jî xemgînî, êş û mirin tune bû. Dê rojekê guneh û laneta gunehê bê betalkirin. “Dê Xwedê ji çavên wan hemûhêstiranjêbibe. Dê êdî mirintunebe. Dê êdî ne şîn, ne girîn, ne jî jan hebe. Lewre pergala berê ji holê rabû… dê êdî tulanet nemîne.” (Wehî 21:4; 22:3) Em ê der heqê vê pêşeroja bihişmet de, di dawiya rêwîtiya xwe de agahî bigirin.

LUTFA XWEDÊ

Piştî ku Adem û Hewa ji dara zanîna başî û xirabiyê xwarin çi kirin, tê bîra we?

Ji bo xwe ji pelên hejîrê rûpişt çêkirin. Ev tevger, pêngava yekemîn bû ji bo ku mirov guneh û sûcê xwe veşêre. Xweda hewldanên Adem û Hewayê qebûl nekirin. Û ji bo wan Xwedê tiştek kir:

“Reb Xweda ji bo Adem û jina wî ji çermê kinc çêkirin, ew li wan kirin.” (Afirîn 3:21)

Xweda ji bo Adem û Hewq kincên ku ji cermên heywanan hatine çêkirin, peyda kirin. Ji bo vê xwîn hate rijandin.

Bînin li ber çavên xwe ku REB du pez an jî heywanên din hilbijartin, ew qurban kirin û piştre ji wan heywanan ji Adem û Hewa re “kincên çerm” çêkirin. Xwedê ji wan re dersên girîng didan ka gunehkarên ku ne li gorî xwezaya Wî ya pîroz û li gorî Wî ne çawa bêne qebûlkirin.

Gava Afirîner ji Adem û Hewa re ev kinc peyda kirin, ji wan kesên ku li hemberî Wî serhildanê kiribûn, re Lutfa xwe nîşan dida. Qenciya Xwedê heq nekiribûn, lê jixwe wateya lutfê ev e: qenciyanehatiyeheqkirin.

Edalet, girtina yê ku me heq kiriye, ye (=cezayê bêdawî)

Dilovanî, negirtina yê ku me heq kiriye, ye (=ceza tune ye)

Lutf, girtina yê ku me heq nekiriye, ye (jiyana bêdawî)

RASTIYA XWEDÊ

Xweda ji bo Adem û Hewa heywanan kuşt, ji wan xwest ku bila fam bikin ku Ew ne tenê “Xwedayê qenciyê (lutf) ye” (Mezmûr 86:15), lê belê “Xwedayê adil e (Mezmûr 7:9) jî. Guneh divê bi mirin re bê cezakirin. Bifikirin ka ji hişê Adem û Hewa çi derbas bûye, gava xwîna ku ji van heywanên şêrîn, masûm wekî hilavêtina nebzê herikiye, dîtine. Xwedê mînakeke pir bandorker danîbû li ber Adem û Hewa: cezayê gunehê wan mirin bû.

Xwedê Bixwe hilbijartibû qurbana pêşîn a ku xwîna wê herikîbû. Dê bi mîlyonan qurban bihata li dû vê.

Bala xwe bidinê ku dîsa REB e ku çermên heywanan “li wan dike”. Adem û Hewa hewl dabûn ku gunehên xwe bipêçin, lê ew hewldanên wan Xweda têr nekiribû. Yê çareseriyeke bidîta ji bo pirsgirêkên gunehê, tenê Xwedê bû. Xwedê xwest ku bila Adem û Hewa vê rastiyê fam bikin. Dixwaze em jî heman rastiyê fam bikin.

GUNEHKAR JI BAXÇÊ HATIN DERXISTIN

Beşa 3. A pirtûka Afirînê bi ayetên li jêrê diqede:

“REB Xweda piştre got, ‘Adem bi zanîna başî û xirabiyê bû wekî yek ji me. Êdî divê destûr neyê dayîn ku xwe dirêjî dara jiyanê bike, fêkiya wê bixwe bibe nemir.’ Bi vî awayî REB Xweda, Adem ji baxçeyê Adenê ku ji bo çinîna wî afirandibû, derxist. Ew der kir. Ji bo venêrîna rêya dara jiyanê jî Keruv (Milyaketên taybet ên ku li derdora textê esmanî yê Xwedê) danîn li rojhilata baxça Adenê û şûrekî bipêt ku li her derê dizivire, danî wir”. (Afirîn 3:22-24)

Wekî Lusîfer û milyaketên wî ku li hemberî daxwaza Xwedê derketibûn û li gorî daxwaza xwe tevgeriyabûn piştre jî ji ber van gunehên xwe ji Cinetê hatibûn derkirin, Adem û jina wî jî gava li dijî daxwaza Xwedê tevgeriyan, ji cineta erdîn hatin derxistin.

Bi vî awayî, huzûra pîroz a Xwedê û dara jiyanê (bila bi dara zanîna başî û xirabiyê re neyê tevlihevkirin) ji mirov re hate qedexekirin. Ber bi dawiya rêwîtiya me ya Nivîsên Pîroz, em ê rastî dîmeneke din a vê dara taybet a Bihuştê bên. Dara jiyanê, ji kesên ku ji Xwedê û Plana Wî bawer dikin re, diyariya jiyana bêdawiyê sembolîze dike.

Adem û Hewa bi xwarina ji dara zanîna başî û xirabiyê, rêya jiyana bêdawî terk kirin û rêya mirina bêdawî pejirandin. Girêdana bikêf a navbera erd û esmanê ji ber gunehê hate birîn.

Adem û Hewa rastî pirsgirêkeke cidî hatibûn. Em jî wisa.