November 2014

الفصل السادس

بحث في بعض أخلاق محمد بحسب ما ورد عنه في القرآن والتواريخ الإسلامية والتفاسير لنعلم دعواه النبوة

مصري يقود عربة في الجيزة، مصر
مصري يقود عربة في الجيزة، مصر

علينا الآن أن نتأمل في بعض أعمال محمد والأخبار عن صفاته لنرى هل تثبت هذه دعواه كرسول من الله ونبي وإننا في بحثنا هذا نرى وجوب سلوك اللياقة التامة إكراماً لخاطر إخواننا المسلمين. وعليه فلسنا نريد أن نقتبس أقوال كتبة المسيحيين في ذلك بل نقتبس من مشاهير المسلمين وكذلك أردنا أن لا نحكم بأنفسنا على أي أمر كان متذكرين قول بولس الرسول "مَنْ أَنْتَ الَّذِي تَدِينُ عَبْدَ غَيْرِكَ. هُوَ لِمَوْلاهُ يَثْبُتُ أَوْ يَسْقُطُ" (رومية ١٤:‏٤). ونحن جميعاً عبيد الله وهو وحده الديان العادل ولكن يحسن لكل منا أن يرى رأياً خاصاً في الموضوع ولو لم يصرح به. ولكي يعرف القراء المحترمون حقائق هذه المسألة المهمة ليحكموا بأنفسهم إذا كان محمد حسبما يعتقد فيه المسلمون أم لا نرى وجوب اقتباس آيات قرآنية مع تفسيرها من أكابر المفسرين لئلا نخطئ في معناها ثم نأتي ببعض عبارات من حياة وسيرة محمد التي كتبها المسلمون وبعض الأحاديث المتفق عليها ليتضح ما فعل بعد ما نال قوة باتحاده مع قبيلتي الأوس والخزرج (الأنصار) واعتناقهم للإسلام. وليلاحظ أننا لا نأتي هنا بآرائنا بل نقتبس فقط عبارات إسلامية في الموضوع.

والمواضيع التي نريد أن نتكلم عنها هي (١) حوادث محمد الزوجية، (٢) طريقة معاملته لأعدائه. والعلماء من القراء سيرون إنه كان يمكننا اقتباس أقوال أدنى من التي اقتبسناها في كل موضوع ولكننا تحاشينا ذكر ما نظنه مبالغاً فيه أو تساهلوا في نقله كالمتأخرين من الكتاب الذين لم يفكروا بأن ما كتبوه مبالغ فيه فيصور ذلك للقراء المنصفين صورة غير ملائمة لمحمد. فتحاشينا الاقتباس من أمثال هؤلاء واكتفينا بالمؤلفات الأولى المقبولة لدى الجميع. وتوجد بعض الاقتباسات من كتب فارسية أو تركية تثبت أن العالم الإسلامي بأجمعه يوافق على ما سنذكره.

(١) مسألة زواجه - في سورة النساء ٤:‏٣ قاعدة لكل مسلم أن يتزوج مثنى وثلاث ورباع أو ما ملكت يمينه ويفسر البيضاوي هذا الجزء الأخير بالسراري وهذه الآية تجيز تعدد الأزواج واتخاذ السراري لكل المسلمين في كل الأوقات وقد سبب ذلك أضراراً عظيمة شائعة في البلاد الإسلامية ولكن لم يكن لمحمد حد ١ لزواجه لأنه يقول في سورة الأحزاب ٣٣:‏٥٠ "يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللاَّتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالاَتِكِ اللاَّتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ وَا مْرَأَةً مُؤْمِنَةً إِنْ وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَنْ يَسْتَنْكِحَهَا خَالِصَةً لَكَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكْتَ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْ لاَ يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ." وقال البيضاوي خالصة لك من دون المؤمنين إيذان بأنه مما خص به لشرف نبوته وتقرير لاستحقاقه الكرامة لأجله وقال أيضاً خالصة أي خلوصاً لك أو هبة خالصة ولكي نعرف مقدار استعمال محمد هذا الترخيص نجد أنه عند وفاته كانت له تسع نسوة أحياء فضلاً عن سريتين على الأقل مارية وريحانة ويقول ابن هشام أن محمداً تزوج ثلاث عشر ة امرأة منهن عائشة التي كانت بنت ست لما عقد عليها وبنت سبع لما بنى بها (ابن هشام وابن الأثير والمشكاة والبخاري).

أما مارية القبطية التي أرسلها المقوقس حاكم مصر .. الخ، فقد جاء في سورة التحريم ٦٦:‏١ و٢ "يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَكُمْ تَحِلَّةَ أَيْمَانِكُمْ وَاللَّهُ مَوْلاَكُمْ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ." وقد ذكر البيضاوي تفسيرين لهذه العبارة أحدهما أثبته سائر المفسرين وهو روي أنه خلا بمارية في فراش عائشة أو حفصة فاطلعت على ذلك حفصة فعاتبته فيه فحرم مارية فنزلت. والحكايات بحذافيرها واردة في روضة الصفا وغيره ولكنا اخترنا هذا التفسير المختصر كي نتحاشى ذكر ما لا يجب ذكره ههنا وما تنيره لنا هذه الحكاية عن محمد ليس حسناً. وليلاحظ هنا أن وحياً نزل لحل الإيمان.

أما عن زواج محمد بزينب بنت جحش امرأة ابنه الذي تبناه زيد بن حارثة فإننا نقرأ في سورة الأحزاب ٣٣:‏٣٧ و٣٨ "وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَّوَجْنَاكَهَا لِكَيْ لاَ يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَراً وَكَانَ أَمْرُ اللَّهُ مَفْعُولاً مَا كَانَ عَلَى النَّبِيِّ مِنْ حَرَجٍ فِيمَا فَرَضَ اللَّهُ لَهُ سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَراً مَقْدُوراً" يقول الجلالان في تفسيرهما ما ملخصه نزلت في زينب فزوجها النبي لزيد ثم وقع بصره عليها بعد حين فوقع في نفسه حبها وفي نفس زيد كراهيتها. فقال هذا للنبي أريد فراقها فقال أمسك عليك زوجك ثم طلقها زيد وانقضت عدتها فدخل عليها النبي بغير إذن واشبع المسلمين خبزاً ولحماً. وقال البيضاوي أمسك عليك زوجك زينب وذلك أنه أبصرها بعدما أنكحها إياه فوقعت في نفسه فقال سبحان الله مقلب القلوب وسمعت زينب بالتسبيحة فذكرت لزيد ففطن لذلك ووقع في نفسه كراهية صحبتها فأتي النبي وقال أريد أن أفارق صاحبتي فقال مالك أرابك منها شيء فقال لا والله ما رأيت منها إلا خيراً ولكنها لشرفها تتعظم علي فقال له أمسك عليك زوجك فلما قضى زيد منها وطراً حاجة بحيث ملها ولم يبق له فيها حاجة وطلقها وانقضت عدتها زوجناكها. والمعنى أنه أمر بتزويجها منه أو جعلها زوجته بلا واسطة عقد ويؤيده أنها كانت تقول لسائر نساء النبي أن الله تولى إنكاحي وأنتم زوجكن أولياؤكن وقيل كان السفير في خطبتها وذلك ابتلاء عظيم وشاهد بين على قوة إيمانه ٢ . ويتضح من هذا القول الأخير أن البيضاوي شعر أن هذا العمل أوجد الشك في قلوب الناس من عمله.

وتاريخ محمد مع صفية وريحانة ونسائه وسراريه موجود في ابن هشام وابن الأثير وروضة الصفا وروضة الأحباب الخ. ولا يحسن أن نورد شيئاً زيادة لعدم نفعه ولعدم لياقته إلا أنه ينير لنا أخلاق محمد. ولكننا نكفي أنفسنا بما أوردناه عن هذا الأمر.

(٢)  والآن لنتأمل في طرق معاملته لأعدائه وهنا أيضاً نذكر قليلاً من كثير فقط.

فقد ذكر ابن هشام كيف سلمت قبيلة بني قريظة نفسها لمحمد بعد حرب طويلة والنبي حكم فيهم عدوهم المجروح من حربهم سعد بن معاذ قال سعد إني أحكم فيهم أن نقتل الرجال وتقسم الأموال وتسبى الذراري والنساء قال ابن اسحق قال لسعد لقد حكمت فيهم بحكم الله من فوق سبعة أرقعة. قال ابن اسحاق ثم استنزلوا فحبسهم بالمدينة في دار بنت الحرث امرأة من بين النجار ثم خرج رسول الله إلى سوق المدينة الي هي سوقها اليوم فخندق بها خنادق ثم بعث إليهم فضرب أعنقاهم في تلك الخنادق يخرج بهم إليه إرسالاً وفيهم عدو الله حيي بن أخطب وكعب بن أسد رأس القوم وهم ستمائة أو سبعمائة والمكثر لهم يقول كانوا بين الثمانمائة والتسعمائة وقد قالوا لكعب بن أسد وهم يذهب بهم إلى رسول الله إرسالا يا كعب ما تراه يصنع بنا قال أفي كل المواطن لا تعقلون ألا ترون الداعي لا ينزع وأنه من ذهب به منكم لا يرجع هو والله القتل فلم يظل ذلك الدأب حتى فرغ منهم رسول الله وأتى يحي بن أخطب عدو الله وعليه حلة نقاحية. فلما نظر إلى رسول الله قال أما والله ما لمت نفسي في عدوانك ولكنه من يخذل من الله يخذل ثم أقبل على الناس فقال أيها الناس انه لا بأس بأمر الله كتاب وقدر وملحمة كتبها الله على بني إسرائيل ثم جلس فضربت عنقه.

قالت عائشة لم يقتل من نسائهم إلا امرأة واحدة قالت والله أنها لعندي تحدث معي وتضحك ظهراً وبطناً ورسول الله يقتل رجالها في السوق إذ هتف هاتف باسمها أين فلانة قالت أنا والله قلت لها ويلك مالك قالت أقتل قلت ولم قالت لحدث أحدثته قالت فانطلق بها فضرب عنقها فكانت عائشة تقول فوالله ما أنسى عجباً منها طيب نفسه أوكثرة ضحكها وقد عرفت أنها تقتل. وهي التي طرحت الرحى على خلاد بن سويد فقتلته... قال ابن اسحاق وكان رسول الله قد أمر بقتل كل من أنبت منهم قال ابن اسحاق ثم أن رسول الله قسم أموال بني قريظة ونساءهم وأبناءهم على المسلمين. ثم بعث سعد بن زيد الأنصاري أخا بني عبد الأشهل بسبايا من سبايا بني قريظة إلى نجد فابتاع لهم بها خيلاً وسلاحاً وكان رسول الله قد اصطفى لنفسه من نسائهم ريحانة بنت عمرو بن خشافة فكانت عند رسول الله حتى توفي عنها وهي في ملكه وقد كان عرض عليها أن يتزوجها ويضرب عليها الحجاب فقالت يا رسول الله بل تتركني في ملكك فهو أخف عليّ وعليك (ابن هشام).

وبعد غزوة بدر بعد أن طرح المسلمون قتلى أعدائهم في القليب ورجعوا إلى المدينة بالأسرى قتل بعض الأسرى كما يقول ابن هشام قال ابن أسحاق حتى إذا كان رسول الله بالصفراء قتل النضر بن الحريث قتله على بن ابي طالب كما اخبرني بعض اهل العلم من أهل مكة. ثم خرج حتى إذا كان بعرق الظبية قتل عقبة بن أبي معيط قال عقبة حين أمر بقتله فمن للصبية يا محمد قال النار (ابن هشام باب ذكر الفيء ببدر والأساري) وحكاية قتل كعب بن الأشرف حكاها ابن هشام قال:‏ ثم رجع كعب بن الأشرف إلى المدينة فشبب بنساء المسلمين حتى آذاهم فقال رسول الله من لي بابن الأشرف فقال له محمد بن مسلمة أنا لك به يا رسول الله أنا أقتله. قال له فافعل إن قدرت على ذلك. فرجع محمد بن مسلمة فمكث ثلاثاً لا يأكل ولا يشرب إلا ما يعلق به نفسه فذكر ذلك لرسول الله فدعاه فقال له لم تركت الطعام والشراب قال يا رسول الله قلت لك قولاً لا أدري هل أفي لك به أم لا فقال إنما عليك الجهد فاجتمع في قتله محمد بن مسلمة وسلكان بن سلامة بن وقش وهو أبو نائلة أحد بني عبد الأشهل وكان أخا كعب بن الأشرف من الرضاعة وعباد بن بشر أحد بني عبد الأشهل وأبو عبس بن جبرا أحد بني حارثة ثم قدموا إلى عدو الله كعب بن الأشرف فجاءه أبو نائلة فتحدث معه ساعة فتناشدا شعراً وكان أبو نائلة يقول الشعر ثم قال ويحك يا ابن الأشرف إني قد جئتك لحاجة أريد ذكرها لك فاكتم عني قال افعل قال كان قدوم هذا الرجل (محمد) علينا بلاء من البلاء عادتنا به العرب ورمتنا عن قوس واحدة وقطعت عنا السبل حتى ضاع العيال وجهدت الأنفس وأصبحنا قد جهدنا وجهد عيالنا فقال كعب أنا ابن الأشرف أما والله لقد كنت أخبرك يا ابن سلامة أن الأمر سيصير إلى ما أقول فقال له سلكان إني قد اردت أن تبيعنا طعاماً ونرهنك ونوثق لك وتحسن في ذلك فقال اترهنوني أبناءكم قال لقد أردت أن تفضحنا أن معي أصحاباً لي على مثل رأيي وقد أردت أن آتيك بهم فتبيعهم وتحسن في ذلك ونرهنك من الحلقة ما فيه وفاء وأراد سلكان أن لا ينكر السلاح إذا جاءوا بها قال إن في الحلقة لوفاء قال فرجع سلكان إلى أصحابه فأخبرهم خبره وأمرهم أن يأخذوا السلاح ثم ينطلقوا فيجتمعوا إليه فاجتمعوا عنده قال مشى معهم إلى بقيع الفرقد ثم وجههم فقال انطلقوا على اسم الله اللهم أعنهم ثم رجع إلى بيته وهو في ليلة مقمرة وأقبلوا حتى انتهوا إلى حصنه فهتف به أبو نائلة وكان حديث عهد بعرس فوثب في ملحفته فأخذت امرأته بناحيتها وقالت انك امرء محارب وأن أصحاب الحرب لا ينزلون في هذه الساعة قال انه أبو نائلة لو وجدني نائماً ما أيقظني فقالت والله إني لأعرف في صوته الشر قال لها كعب لو يدعى الفتى لطعنه لأجاب فنزل فتحدث معهم ساعة وتحدثوا معه ثم قال هل لك يا ابن الأشرف أن نتماشى إلى شعب العجوز فنتحدث به بقية ليلتنا هذه فقال إن شئتم فخرجوا يتماشون فمشوا ساعة ثم أن أبا نائلة شام يده في فود رأسه ثم شم يده فقال ما رأيت كالليلة طيباً أعطر قط ثم مشى ساعة ثم عاد لمثلها حتى اطمأن ثم مشى ساعة ثم عاد لمثلها فأخذ بفود رأسه ثم قال اضربوا عدو الله فضربوه فاخلتفت عليه أسيافهم فلم تغن شيئاً قال محمد بن مسلمة فذكرت نصلاً لي حين رأيت أسيافنا لا تغني شيئاً فأخذته وقد صاح عدو الله صيحة لم يبق حولنا حصن إلا أوقدت عليه نار فوضعته في معدته ثم تحاملت عليه حتى بلغت عانته فوقع عدو الله وقد أصيب الحرث بن أوس بن معاذ فجرح في رأسه أو في رجله أصابه بعض أسيافنا قال فخرجنا حتى سلكنا على بني أمية بن زيد ثم على بني قريظة ثم على بعاث حتى أسفرنا في حرة العريض وقد أبطأ علينا صاحبنا الحرث بن أوس ونزفه الدم فوقفنا له ساعة ثم أتانا يتبع آثارنا قال فاحتملناه فجئنا به رسول الله آخر الليل وهو يصلي فسلمنا عليه فخرج إلينا فأخبرناه بقتل عدو الله وتفل على جرح صاحبنا فرجع ورجعنا إلى أهلنا (سيرة ابن هشام باب قتل كعب ابن الأشرف).

ولنا حكاية أخرى عن محيصة وحويصة وقتل أحد رجال اليهود بأمر محمد والوسيلة التي اعتنق بها بعض أهل المدينة الإسلام قال ابن إسحاق قال من ظفرتم به من رجال اليهود فاقتلوه فوثب محيصة بن مسعود على ابن شينيه رجل من تجار اليهود كان يلابسهم ويبايعهم فقتله وكان حويصة بن مسعود إذ ذاك لم يسلم وكان أسن من مخيصة فلما قتله جعل حويصة يضربه ويقول أي عدو الله اقتله أما والله لرب شحم في بطنك من ماله. قال محيصة فقلت والله لقد أمرني بقتله من لو أمرني بقتلك لضربت عنقك قال فوالله إن كان لأول إسلام حويصة قال الله لو أمرك محمد بقتلي لتقتلني قال نعم والله لو أمرني بضرب عنقك لضربتها قال والله ألا ديناً بلغ بك هذا لعجيب فأسلم حويصة قال ابن إسحاق حدثني هذا الحديث مولى لبني حارثة عن ابنة محيصة عن أبيها محيصة (ابن هشام باب أمر محيصة وحويصة) ويذكر ابن هشام هذه الحكاية نفسها عن اعتناق حويصة الإسلام باختلاف عن هذا اختلافاً طفيفاً وكان السبب الخوف لأن محيصة قتل إنساناً بأمر محمد.

وذكر ابن إسحاق حكاية مقتل سلام بن أبي الحقيق بأمر محمد أيضاً فذكر أولاً أن بني الأوس وبني الخزرج كانا يتصاولان في غيرتهم على الإسلام فذكرت الأوس أنهم قتلوا كعب ابن الأشرف فقالت الخزرج والله لا يذهبون بها فضلاً علينا أبداً قال فتذاكروا من رجل لرسول الله في العداوة كابن الأشرف فذكروا بن أبي الحقيق وهو بخيبر فاستأذنوا رسول الله في مقتله فأذن لهم فخرج إليه من الخزرج من بني سلمة خمسة نفر عبد الله بن عتيك ومسعود بن سنان وعبد الله بن أنيس وأبو قتادة الحرث بن ربعي وخزاعة بن أسود حليف لهم من أسلم فخرجوا وأمر عليهم رسول الله عبد الله بن عتيك ونهاهم عن أن يقتلوا وليداً أو امرأة فخرجوا حتى إذا قدموا خيبر أتوا دار ابن أبي الحقيقي ليلاً فلم يدعو بيتاً في الدار إلا أغلقوه على أهله قال وكان في علّية له لها سلم قال فصعدوا فيها حتى أقاموا على بابه فاستأذنوا إليه فخرجت إليهم امرأته فقالت من أنتم قالوا أناس من العرب نلتمس الميرة قالت ذاكم صاحبكم فادخلوا عليه فلما دخلنا عليه أغلقنا علينا وعليها الحجرة تخوفاً أن تكون دونه محاولة تحول بيننا وبينه قال فصاحت امرأته فنوهت بنا وابتدرناه وهو على فراشه بأسيافنا فوالله ما يدلنا عليه في سواد الليل إلا بياضه كأنه قطنية ملقاة قال ولما صاحت بنا امرأته جعل الرجل منا يرفع عليها سيفه ثم يذكر نهي رسول الله فيكف يده ولولا ذلك لفرغنا منها بليل قال فلما ضربناه بأسيافنا تحامل عليه عبد الله بن أنيس بسيفه في بطنه حتى أنفذه وهو يقول قطني قطني أي حسبي حسبي قال وخرجنا وكان عبد الله بن عتيك رجلاً سيئ البصر قال فوقع من الدرجة فوثبت يده وثئاً شديداً ويقال رجله ٣ وحملناه حتى نأتي منهراً من عيونهم فندخل فيه قال فأوقدوا النيران واشتدوا في كل وجه يطلبوننا حتى إذا يئسوا رجعوا إلى صاحبهم فاكتنفوه وهو يقضي بينهم... فاحتملنا صاحبنا فقدمنا على رسول الله فأخبرناه بقتل عدو الله واختلفنا عنده في قتله كلنا يدعيه فقال هاتوا أسيافكم قال فجئنا بها فنظر إليها فقال لسيف عبد الله بن أنيس هذا قتله أرى فيه أثر الطعام (سيرة ابن هشام باب مقتل سلام بن أبي الحقيق) وفي هذه القصة رأينا أن محمداً أمر بعدم قتل امرأة ولكن ليس هذا الحال دائماً لما نرى من قصة قتل عصماء وقتل رجل شيخ عجوز كما يظهر من ابن إسحاق. أن رجلاً يدعى أبو عفك بلغ من العمر نحو المائة كتب أشعاراً ضد محمد فقال من لي بهذا الخبيث فخرج سالم بن عمير أخو بني عمرو بن عوف وهو أحد البكائين فقتله وعصماء بنت مروان كانت شاعرة هجت محمداً ببعض أشعارها قال ابن إسحاق فلما قتل أبوعفك نافقت وكانت تحت رجل من بين خطمة يقال له يزيد بن زيد فقالت شعراً تعيب الإسلام فقال حين بلغه ذلك ألا آخذ لي من ابنة مروان فسمع ذلك من رسول الله عمير ابن عدي الخطمي وهو عنده فلما أمسى من تلك الليلة سرى إليها في بيتها فقتلها ثم أصبح مع رسول الله فقال يا رسول الله إني قد قتلتها فقال نصرت الله ورسوله يا عمير فقال هل عليّ شيء من شأنها يا رسول الله فقال لا ينتطح فيها عنزان فرجع عمير إلى قومه وبنو خطمة يومئذ كثير موجهم في شأن بنت مروان ولها يومئذ بنون خمسة رجال فلما جاءهم عمير بن عدي من عند رسول الله قال يا بني خطمة أنا قتلت ابنة مروان فليدوني جميعاً ثم لا تنظرون فذلك اليوم أول ما عز الإسلام في دار بني خطمة وكان يستخفي بإسلامه فيهم من أسلم وكان أول من أسلم عمير بن عدي.. واسلم يوم قتلت ابنة مروان رجل من بني خطمة فلما رأوا من عز الأسلام (ابن هشام الجزء الثالث باب قتل أبي عفك وباب قتل عصماء بنت مروان) وفي رواية أخرى أن عميراً كان أعمى وكان سابقاً زوج عصماء وقد سرى إليها ليلاً في حجرتها وفي حضنها طفل فأزاح الطفل عنها وتحامل عليها بسيفه شيئاً فشيئاً حتى نفذ فيها ولما سمع محمد في اليوم التالي أشار إلى عمير في المسجد وقال قد نصر هذا الله ورسوله.

وقبل قتل ابن أبي الحقيق بقليل قتلت أم قرفة بأمر زيد وذلك بأن ربط القوم رجليها إلى جملين وألزموا الجملين بالسير إلى طريقين متعاكسين فانشقت المسكينة وتقطعت فهنأ محمد زيداً بعمله ولم يوبخه على هذا التوحش. وذكر ابن هشام أيضاً أن محمداً أرسل عمرو بن أمية وجبار ابن صخر من المدينة إلى مكة لقتل أبي سفيان بن حرب ولم يمكنهما قتله إذ عرفهما البعض ففرا ولكنهما قتلا ثلاثة رجال في طريقهما الواحد بعد الآخر. (ابن هشام الجزء الثالث باب بعث عمرو بن أمية لقتل أبي سفيان بن حرب وما صنع في طريقه) وكل ذي علم يعرف أنه من السهل علينا أن نقتبس من كتبة مشاهير المسلمين روايات عن أخلاق محمد أشد مما كتبنا مثل حكاية قتل مخيريق ولكن كفى بما ذكرناه في هذا الموضوع ٤ ولا نريد أن نقول كلمة واحدة من أنفسنا عن هذه الروايات فقط نسأل إخواننا المسلمون سؤالاً واحداً.

لو لم يدع محمد النبوة بل كان عربياً وثنياً كالعرب في الجاهلية ولم يتعلم عن الله تعالى الرحمن الرحيم القدوس بل كان فقط محارباً عظيما مثل تيمورلنك وكانت رغبته الوحيدة أن يكون قوياً ويلذذ نفسه بالطيب والنساء.

ففي أي شيء كان يختلف (بغض النظر عن القرآن والفرائض الدينية) عن تيمور فرغماً عن ادعائه النبوة والرسالة الإلهية أو بعبارة أخرى في أي شيء اختلفت أخلاقه الأبدية عن الفاتحين الذين جل قصدهم النجاح العالمي والتلذذ بالشهوات؟

هل أخلاق محمد في ما ذكرناه من جهة العفة ومسامحة الأعداء والتواضع والشفقة والورع تبرهن على أن رسالته من الله وإنه خاتم الأنبياء وآخر المرسلين وأكمل الخلائق؟ وهل من الضروري أن نؤمن بدعواه رغماً عن أخلاقه التي ظهرت بعد ادعائه النبوة؟

(٣) أما طريقة الوحي لمحمد فعندنا أقوال كثيرة لمؤرخي الإسلام وكتبة الحديث متفق عليها بين أهل السنة والشيعة ففي ابن اسحاق وابن هشام وابن الأثير وحسين بن محمد وفي علي جلبي (تركي) وفي كثير غير ذلك وتجد أحسن مجموعة للأحاديث في هذا الموضوع كتاب مشكاة المصابيح في كتاب الفتن وباب البعث وبدء الوحي.

قيل بعث في الأربعين سنة من عمره وكان بغار حراء بقرب مكة وزعم محمد أن الملاك جبرائيل جاءه وأمره أن يقرأ باسم ربه فرجع يرجف فؤاده إلى خديجة.

وقال زملوني زملوني فغطوه ويظهر أنه اغمي عليه لأنه رشوا عليه الماء حتى صحا لنفسه كما في ابن الأثير وقيل أن خديجة امتحنته لتعرف إن كان الشيطان هو الذي ظهر له فاقتنعت بأنه الملاك جبرائيل ولكن محمداً نفسه كان في شكوك كثيرة وخصوصاً لما فتر الوحي فترة فحزن النبي حزناً شديداً غدا منه مراراً حتى يتردى من رؤوس شواهق الجبال فكلما أوفى بذروة جبل لكي يلقي نفسه منه تبدى له جبريل عليه السلام. رواه البخاري وغيره.

وبعد ذلك كان كل ما جاءه الوحي تظهر عليه علامات تجعل الحاضرين ينتظرون منه آيات قرآنية فعن عائشة سئل رسول الله كيف يأتيك الوحي فقال أحياناً يأتيني مثل صلصلة الجرس وهو أشده عليّ فيفصم عني وقد وعيت عنه قال وأحياناً يتمثل لي الملك رجلاً فيكلمني فأعي ما يقول. قالت عائشة ولقد رأيته ينزل عليه الوحي في اليوم الشديد البرد فيفصم عنه وأن جبينه ليتفصد عرقاً (مشكاة المصابيح باب المبعث وبدء الوحي) وروى مسلم كان النبي إذا نزل عليه الوحي كرب لذلك وتربد وجهه (المشكاة).

وقال ابن اسحاق إن محمداً كان يرقى من العين وهو بمكة قبل أن ينزل عليه القرآن فلما نزل عليه القرآن أصابه نحو ما كان يصيبه قبل ذلك واشتهر على بعض الألسنة كما ذكر صاحب كتاب إنسان العيون إن آمنة أم محمد رقته من العين وجاء أن رسول الله قال لخديجة إذا خلوت سمعت نداءان يا محمد يا محمد وفي رواية أرى نوراً أي يقظة لا مناماً وأسمع صوتاً وقد خشيت أن يكون والله لهذا أمر. وفي رواية أخرى أخشى أن أكون كاهنا فيكون الذي يناديني تابعا من الجن. وفي رواية أخشى أن يكون بي جنون فإنه كان يصيبه ما يشبه الإغماء بعد حصول الرعدة وتغمض عينيه وتربد وجهه ويغط كغطيط البكر. وروى عن أبي هريرة أن رسول الله كان اذا نزل عليه الوحي لم يستطع أحد أن يرفع طرفه إليه حتى ينقضي الوحي وفي لفظ كان إذا نزل عليه الوحي استقبلته الرعدة وفي رواية كرب لذلك وتربد وجهه وغمض عينيه وربما غط كغطيط البكر محمرة عيناه وعن عمر بن الخطاب إنه كان إذا نزل على رسول الله الوحي يسمع عند وجهه كدوي النحل. وأيضاً عن أبي هريرة إنهم كانوا يضعون على رأسه الحناء بسبب ألم الرأس الذي كان يصيبه كتاب مرآة الكائنات وفي إنسان العيون عن زيد بن ثابت أنه لما كان ينزل عليه الوحي كان يثقل جداً فجاءت ساقه مرة على ساقي فوالله لم أر أثقل من ساق رسول الله . وكان يأتي الوحي أحياناً وهو على الجمل فكانت تنوء تحته وتجثو وكلما كان الوحي ينزل على النبي كان كأن نفسه تؤخذ منه لأنه كان يحصل له إغماء ويظهر كالثمل.

ولم تبدأ هذه الحوادث مع محمد قبل النبوة بقليل بل من صغره منها أنه لما كان ولداً صغيراً وهو في الصحراء عند مرضعته حصل له نوع من ذلك ورويت هذه القصة في أشكال شتى ورواها مسلم عن أنس قال أتاه جبرائيل وهو يلعب مع الغلمان فأخذه فصرعه فشق عن قلبه فاستخرج منه علقة فقال هذا حظ الشيطان منك ثم غسله في طشت من ذهب بماء زمزم ثم لأمه وأعاده في مكانه وجاء الغلمان يسعون إلى أمه يعني ظئره فقالوا أن محمداً قد قتل فاستقبلوه وهو منتقع اللون قال أنس فكنت أرى أثر المخيط في صدره وعلى هامش هذا القول قال صاحب مشكاة المصابيح قد وقع الشق له مراراً فعند حليمة وهو ابن عشر سنين ثم عند مناجاة جبرائيل له بغار حراء ثم في المعراج ليلة الإسراء فنرى أن ما حصل له في حداثته حدث له ثانية في غار حراء وهو ما يقال له مبعث الوحي.

ويقول ابن هشام أن زوج حليمة (ظئرة) قال لقد خشيت أن يكون هذا الغلام قد أصيب فالحقيه بأهله قبل أن يظهر ذلك به ولما أرجعته إلى أمه آمنة قالت هذه لها أفتخوفت عليه الشيطان قالت قلت نعم.

وهنا يعترضنا السؤال كيف يثبت أن هذا العارض كان إشارة إلى نزول جبرائيل ونزول الوحي؟ يخبرنا المؤرخون أن يوليوس قيصر الإمبراطور الروماني وبطرس الأكبر قيصر روسيا ونابليون بونابرت إمبراطور فرنسا الأول وغيرهم من العظماء والمحاربين حدث لهم مثل تلك العوارض. ولكنهم ليسوا أنبياء ولا رسلاً. بل أكد الذين كانوا معهم أنه مرض أصابهم.

لا شك أن بعض المسلمين من القراء درسوا علم الطب والبعض الآخر لهم أصدقاء أطباء فليبحثوا إذا ان يوجد مرض يظهر غالباً في سن الحداثة من أعراضه أن يصرخ العليل صرخة غريبة غير واضحة ويصرع إلى الأرض ويصفر لونه ثم أحياناً يصير بلون الأرجوان ويرتعد الجسد ويزبد الفم وتغلق العينان ويظهر المريض كأنه على وشك الموت وغالباً يرى أنواراً وأضواءً ويسمع صلصلة في أذنيه ثم يعتريه ألم شديد في رأسه. وغالباً يشعر بالنوبة قبل مجيئها.

أكدوا أن هذا المرض موجود وأنه ليس بنادر وحيث أن كاتب هذه الأسطر ليس بطبيب فلذلك لم يبث رأياً في هذه المسألة.

وأنا نترك للقراء أن يحكموا بهداية الله إذا كانت الحقائق التي رويناها عن محمد وعن أخلاقه تثبت أنه نبي مرسل من الله. ولنلاحظ أن ما أوردناه ليس كلام أعدائه بل أقوال أصحابه وأقربائه والمؤمنين به كخاتم الأنبياء والمرسلين.


١. انظر روضة الأحباب حيث نرى كل شئ عن محمد كزوج

٢. الضمير عائد على زيد لأنه بعد أن سمح الوحي بطلاقها منه وتزويجها للنبي قال له النبي:‏ إني لا أجد ثقة تسمع لقوله سواك فاذهب إليها واخطبها لي فذهب وأتم ما أمر به ولو كرهت طبيعته هذا العمل (المصحح)

٣. راجع ما قلناه في معجزات محمد عن هذه الحكاية

٤. راجع رسالة الكندي عن ذلك

الفصل السابع

بحث في كيفية انتشار الإسلام أولاً في بلاد العرب ثم في البلاد المجاورة

مطعم صغير في القاهرة، مصر
مطعم صغير في القاهرة، مصر

من ابن هشام وسير نبي العرب الأخرى نعلم أنه لما ادعى النبوة في مكة في الأربعين من عمره استعمل أولاً الوسائل الودية لانتشار دينه الذي دعاه دين إبراهيم وثبت تعاليمه بتعاليم زيد الحنيف واستعمل نفوذه الشخصي وشدد وحاج العرب ليرجعوا عن عبادة الأصنام إلى عبادة الله تعالى. وكانت امرأته خديجة أول تابعة له ثم تبعها سبعة وهم عبده زيد بن حارثة (ففك عبوديته) وأبو بكر وعثمان بن عفان والزبير بن العوام وعبد الرحمن بن عوف وسعد بن أبي وقاص وطلحة. ويذكر ابن هشام أسماء آخرين اعتنقوا الإسلام أولاً منهم الفتاة عائشة وهؤلاء اعتنقوا الإسلام سراً في السنوات الثلاث الأول لنبوة محمد ثم بدأ يذيع تعليمه جهراً تحت حماية عمه أبي طالب الذي لم يكن قد أسلم بعد. ولا نعلم إن كان قد اعتنق الإسلام بعد ذلك أم لا. وقد ذكر ابن هشام في الجزء الأول باب الهجرة الأولى إلى الحبشة أن ستة عشر مسلماً فقط هم الذين هاجروا في السنة الخامسة ولكن لحقهم من وقت لآخر آخرون إلى بلاد النجاشي حتى بلغ عددهم ثلاثة وثمانين رجلاً عدا بعض النساء والأولاد ولا دليل على قول بعضهم أن النجاشي أسلم إذ أن بلاد الحبشة لا تزال إلى اليوم تدين بالديانة المسيحية. وبعد ذلك بقليل أسلم قريب من أربعين من رجال ونساء بمكة ويقول أيضاً أن عشرين من نصارى نجران سمعوا القرآن وآمنوا. ولكن ذلك غالباً ليس بصحيح فإنه أولاً لا يمكن للمسيحيين أن يدخلوا مكة التي كانت وقتئذ تملأها الأصنام وثانياً لأنهم بالطبع لم يجدوا في كتابهم عنه شيئاً كما قال ابن هشام وعرفوا منه ما كان يوصف لهم في كتابهم من أمره.

وقد اجتمع أشراف قريش فأراد محمد ربحهم إلى جانبه بأن أكد لهم أنهم يملكون العرب وتدين لهم العجم لو عبدوا الله وتركوا عبادة الأصنام (ابن هشام).

وبعد هجرة كثيرين من أتباعه إلى الحبشة سعى نفس هذا المسعى لربح قريش بقوله أفرأيتم اللات والعزى ومناة الثالثة الأخرى تلك الغرانيق العلى وإن شفاعتهم لترتجى ففرح به المشركون حتى شايعوه بالسجود لما سجد في آخرها (راجع سورة الحج ٢٢:‏٥٢) وتفسيرها فانتشرت الأخبار إلىالحبشة بأن أهل مكة قد أسلموا فرجع أكثرهم فوجدوا ما كانوا يخبرون به من إسلام أهل مكة باطلاً لأن محمداً غير الجزء الأخير من الآية حالاً كما تراها الآن في سورة النجم ٥٣:‏٢١-٢٣).

وقد زار بعض رجال الأوس والخزرج الساكنين بيثرب أو المدينة مكة وهناك سمعوا محمداً فأسلم أحدهم ولكنه مات حالاً بعد وصوله لبيته وانتشر الإسلام رويداً ثم جاءه ستة نفر واعتنقوا الإسلام فلم تبق دار من دور الأنصار إلا فيها ذكر رسول الله . وفي بيعة العقبة الأولى جاءه اثنا عشر رجلاً وأرادوا مساعدته قال ابن هشام فاشترط علينا أن لا نشرك بالله شيئاً ولا نسرق ولا نزني ولا نقتل أولادنا ولا نأتي ببهتان نفتريه من بين أيدينا ولا أرجلنا ولا نعصيه في معروف فإن وفينا نلنا الجنة. وسميت هذه البيعة بيعة النساء لأنها لم يفترض عليهم فيها حرباً. وقد بعث النبي مصعب بن عمير إلى المدينة ليعلمهم الإسلام ويفقههم في الدين.

ثم ربح آخرين منهم رئيسين قويين هما سعد بن معاذ وأسيد بن حضير وفي السنة التالية رجع مصعب إلى مكة مع ثلاثة وسبعين رجلاً وامرأتين من المدينة مسلمين. وفي بيعة العقبة الثانية أرادوا أن يساعدوه بسيوفهم كي ينصروا الإسلام على الشرك فقال لهم لم نؤمر بذلك ولكنه بعد مدة وجيزة صرح لهم أن الله أذن له بالحرب حتى يكون الدين كله لله. ووعد المؤمنين بالجنة. وبعد الهجرة ذهب كل مسلمي مكة تقريباً إلى المدينة وبقي في مكة محمد وأبو بكر وعلي مدة ثم هربوا من الخطر. ولا نعلم عدد المسلمين الذين تركوا وطنهم لأجل دينهم. وبعد سنة ونصف من الزمان خرج معه في غزوة بدر (الأولى) نحو ثلاثة وثمانين مهاجراً فنستنتج من هذا ان عدد الذين أسلموا في الثلاث عشرة سنة الأولى بواسطة تعليمه أكثر من المائة بقليل. ولنلاحظ أنه قد مات منهم نفر قليل. أما الذين اعتنقوا الإسلام في المدينة فكانوا يقلون عن مسلمي مكة بقليل وهؤلاء ربحهم بترغيبه لهم في الملذات الجسدية.

وقد ذكر أبو بكر في خطبته في جامع المدينة بعد موت محمد بقليل كيف أن مساعي محمد الودية لم تفلح في مكة فقال ما معناه مكث محمد أكثر من عشر سنوات بين قومه يدعوهم إلى الإسلام فلم يؤمن منهم إلا القليل وأخيراً بمشيئة الله تعالى بعث إليكم نور محياه واتخذ مدينتكم مأوى هجرته (عن روضة الصفا).

وقد مكث محمد ثلاث عشرة سنة يعمل بالوسائط الودية لنشر دينه وهذه هي الطريقة التي يجب على كل نبي حقيقي أن يتبعها ولكنه غالباً عرف كما صرح أبو بكر أن هذه المساعي لم تفلح إذ طرد من مكة مع أتباعه وسكنوا بين قبائل معادية لقريش. وقد أبقى في ديانته كثيراً من العوائد الوثنية كالطواف والحج واستلام الحجر الأسود فكان يستحيل عليه وعلى أتباعه أن يتمموا هذه الفرائض إلا إذا حاربوا أهل مكة (سورة الحج ٢٢:‏٤١ و٤٢ وسورة البقرة ٢:‏٢١٦) ولم يرجع الأنصار عن رغبتهم في الحرب بل أخبرهم أن الله أمر بالجهاد لأجل الدين فصار نبي السيف وصار السيف حجة الإسلام الوحيدة من ذلك اليوم.

وإذا حكمنا على أخلاق محمد وتابعيه في ذلك الحين فيظهر أنهم ظنوا عدم لزوم اتباع القوانين الأدبية التي تعهدوا بها في بيعة العقبة إنما الأمر الوحيد المطلوب منهم هو الجهاد في سبيل الله بالسيف والحربة والقوس والسهم والخنجر الخ. وكانت هذه الأسلحة الواسطة في ارتكاب محيصة وأبي نائلة جريمة القتل كما ذكرناه قبلاً.

وإننا لا نود أن نشير إلى حالة محمد في العفة بل نشير إلى صاحبه عبد الرحمن الذي ولد له من ستة عشر امرأة عدا السراري. ولما هاجر عبد الرحمن إلى المدينة خيره سعد في أن يطلق له ما يختاره من نسائه ليزوجه بها فتزوج عبد الرحمن إحداهن. ولم يعارض محمد بذلك مع أن هذا زنى بحسب شريعة الله ١ ونرى خالد بن الوليد في فتوحه للشام أن سيرته كانت غير محمودة ومع ذلك لم يسقط اسمه وصيته بين المسلمين حتى أن القرآن أباح للمسلمين تعدد الزوجات واتخاذ السراري كما أن محمداً تزوج بقدر ما شاء وكذلك وعد المؤمنين بلذات شهوانية وخصوصاً للذين جاهدوا في سبيل الله. والذين ماتوا في غزواتهم فإنه شهداء عند ربهم وسترحب بهم الحور العين في الجنة حتى ولو قتلوا في غزوة لنهب الآخرين وللحصول على ما لهم بالقوة.

وما أعلن محمد الإذن بالحرب والجهاد والغزو حتى كثر انضمام العرب إليه وبعد وصوله للمدينة بقليل لم تبق دار من دور الأنصار إلا وفيها مسلم كما ذكر ابن هشام. ثم عاهد وآخى بين المهاجرين والأنصار وأمر ببناء جامع.

وقد رأينا قلة الذين أسلموا في غضون الثلاث عشرة سنة الأولى قبل الهجرة أما الآن فكانوا يكثرون جداً حتى أنه لما هاجم مكة بعد ثماني سنوات كان معه عشرة آلاف مسلم وفي السنة التاسعة للهجرة في غزوة تبوك كان معه نحو ثلاثين ألفاً من الرجال وبعد حين لما أرسلهم أبو بكر لفتح الشام قال الواقدي فنظر إليهم وقد ملئوا الأرض ولا شك أن أغلب هؤلاء التابعين قد انتموا إليه حباً في ما كانوا ينالونه من الغزوات وليس رغبة في ملذات الجنة وكان هذا فكر الخليفة المأمون. والبعض اعتنقه جبراً خوفاً على حياته. فكثيرون من اليهود الساكنين في المدينة أو بقربها اعتنقوا الإسلام قال ابن هشام فتظاهروا بالإسلام واتخذوه جنة من القتل ونافقوا في السر ويذكر أسماء كثيرين من الذين أسلموا ولهم عذر واضح في ذلك وهو ما جرى لإخوانهم بني النضير وبين قينقاع وبني قريظة.

ولكن ليس اليهود فقط الذين خيروا بين الإسلام أو الموت الشنيع بل كانت تلك المعاملة عامة حتى أنها عوملت بها قريش فبعد فتح مكة سنة ٨ هـ قالت قريش قتلنا فأسلمنا.

ويذكر ابن هشام حكاية إسلام أبي سفيان الذي لما جيء به من السجن إلى النبي قال ويحك يا أبا سفيان ألم يأن لك أن تعلم أنه لا إله إلا الله. والله لقد ظننت أنه لو كان مع الله إله غيره لكان قد أغني عني شيئاً بعد قال ويحك يا أبا سفيان ألم يأن لك أن تعلم أني رسول الله قال أما هذه فإن في النفس منها حتى الآن شيئاً فقال له العباس ويحك أسلم واشهد أن لا إله إلا الله وأن محمداً رسول الله قبل أن تضرب عنقك قال فشهد شهادة الحق إذ اقتنع بقوة تلك الحجة الدامغة وبهذه الحجة نفسها أسلم رفيقاه في سوء الحظ حكيم بن حزام وبديل بن ورقة.

ويخبرنا ابن الأثير ما معناه أن رجلاً يدعى بجير هجا محمداً في كلامه ثم رجع إليه واعتنق الإسلام وأن أخاه المدعو كعب لما سمع بذلك كتب شعراً يعيب محمداً فغضب النبي وأمر بقتله فكتب بجير إلى أخيه وطلب إليه أن يسرع باعتناق الإسلام قبل أن ينفذ فيه الأمر بقتله فانتصح كعب بنصح أخيه وبذلك أنقذ حياته.

وقد رغّب محمد تابعيه بوسائل أدنى من ذلك منها ترغيبه لهم الجهاد حباً في النساء فأمر الناس بالتهيوء لغزو الروم في غزوة تبوك وأخبرهم أنه يريد الروم بخلاف عادته فإنه قلما يخرج في غزوة إلا كنى عنها وأخبر انه يريد غيرها إلا ما كان من هذه الغزوة فقال ذات يوم وهو في جهازه لذلك للجد بن قيس يا جد هل لك العام في جلاد بني الأصفر فقال يا رسول الله أو تأذن لي ولا تفتني فوالله لقد عرف قومي أنه ما من رجل بأشد عجباً بالنساء مني وإني اخشى إن رأيت نساء بني الأصفر أن لا أصبر فاعرض عنه وقال قد أذنت لك ففي جد بن قيس نزلت هذه الآية ومنهم من يقول أئذن لي ولا تفتني إلا في الفتنة سقطوا وأن جهنم لمحيطة بالكافرين أي أنه كان إنما خشي الفتنة من نساء بني الأصفر وليس ذلك به فما سقط فيه من الفتنة أكبر بتخلفه عن رسول الله والرغبة بنفسه عن نفسه (انتهى ملخصاً من سيرة ابن هشام غزوة تبوك) ومما يدل على أخلاقه ما قاله عبد الله الهاشمي لعبد المسيح الكندي في ترغيبه له باعتناق الإسلام ما معناه الترغيب في الملذات الجسدية في الدنيا والآخرة كقوله بسماح الدين الإسلامي له بأن يجمع بين أربع نسوة عدا السراري وختم قوله له وأقبل داخلاً في الدين القيم السهل.

ومن البواعث الأخرى التي كان يحرضهم بها محمد للجهاد هو النهب والسلب وهذا واضح لكننا سنقدم قليلاً من ذلك منها إن عبد الرحمن ابن عوف الذي ذكرناه من المهاجرين جاء إلى المدينة فقيراً ولما مات ترك كومة من الذهب كانت تكال بالفؤوس حتى أدمت أيدي الناس في تفريقها وعدا ذلك ترك ألف جمل وكثيراً من قطعان الغنم والبهائم. ثم بعد غزوة نهاوند كانت الغنيمة فائقة الوصف حتى أنه بعد رفع الأخماس قسم ما بقي من الغنائم فكان سهم الفارس ستة آلاف درهم وكان سهم الراجل ألفين (راجع غزوة نهاوند في روضة الصفا).

وقد صرف محمد وقتاً طويلاً بين الهجرة وموته في وضع طرق الغزوات لإغناء تابعيه قال الواقدي أن محمداً حضر تسع عشرة غزوة من ست أو سبع وعشرين غزوة ويقول ابن الأثير أن الغزوات كانت خمساً وثلاثين ولكن ابن هشام يقول وكان جميع ما غزا رسول الله بنفسه سبعاً وعشرين غزوة.. قاتل منها في تسع غزوات هذا عدا السرايا والبعوث والنهاب الليلية الخ وإننا لا نعلق على أخلاق محمد هذه بل نكتفي بأن نشير إلى ما ذكره الكندي في رسالته عن ذلك فراجعه.

ولكي تظهر بعض البواعث التي سببت انتشار الإسلام في بدء ظهوره وبعده نكتفي باقتباس قول الخليفة المأمون ٢ والله إني لا أعلم أن فلاناً وفلاناً وفلاناً حتى عدد جملة من خواص أصحابه ليظهرون الإسلام وهم أبرياء منه وبراء مني واعلم أن باطنهم ليخالف ما يظهرونه وذلك أنهم قوم دخلوا في الإسلام لا رغبة في ديانتنا هذه بل أرادوا القرب منا والتعزز بسلطان دولتنا لا بصيرة لهم ولا رغبة في صحة ما دخلوا فيه وإني أعلم أن قصتهم كقصة ما يضرب من مثل العامة أن اليهودي إنما تصح يهوديته ويحفظ شرائع توراته إذا أظهر الإسلام وما قصة هؤلاء في مجوسيتهم إلا كقصة اليهودي وإني لا أعلم إن فلاناً وفلاناً (حتى عدد جماعة من أصحابه) كانوا نصارى فأسلموا كرهاً فما هم بمسلمين ولا نصارى ولكنهم مختالون فما حيلتي وكيف أصنع فعليهم جميعاً لعنة الله... ولكن لي قدوة برسول الله وأسوة به لقد كان أكثر أصحابه وأخصهم به وأقربهم إليه نسباً يظهرون أنهم أتباعه وأنصاره وكان يعلم أنهم منافقون وعلى خلاف ما كانوا يظهرون له وصح ذلك عنده وأنهم لم يزالوا يبتغون له الغوائل ويريدون به السوء ويطلبون له العثرات ويعينون المشركين عليه... ثم ارتدوا جميعاً بعد موته فلم يبق منهم أحد كان يظن به رشداً إلا رجع وارتد وحرص على تشتيت هذا الأمر وإبطاله ظاهرا أو باطنا وعلانية وسراً إلى أن أيده الله وجمع تفرقهم وألقى في قلوب بعضهم شهوة الخلافة ومحبة الدنيا .. الخ .

وليس الارتداد عبارة عن الامتناع عن دفع الزكاة فقط وإن يكن مخالفاً للقرآن بل أن عموم العرب قد ارتدت عن الإسلام. حقيقة قال ابن الأثير ما معناه ارتدت العرب شرفاء ووضعاء من كل قبيلة وأعلن الشقاق ورفض اليهود والنصارى الخضوع وبقي المسلمون كالغنم في الليلة الماطرة لفقد نبيهم ولقلتهم وكثرة أعدائهم وكانت الظروف حرجة جداً حتى أنهم طلبوا من أبي بكر بشدة أن يبقى الجيش النازل قرب المدينة تحت أمرة أسامة بن زيد الذين أعده محمد قبل وفاته لغزو الشام ولكنه رفض أن يعصي أمر محمد الآخر فأخضع أبو بكر القبائل وردها للإسلام بالوعد والوعيدة بقوة السيف وهذا قد صرح به السيوطي وغيره في قوله لما ارتدت العرب جاهدهم أبو بكر وأصحابه حتى ردهم إلى الإسلام.

وهنا ابتدأ انتشار الإسلام خارج حدود بلاد العرب. فيجب أن نبحث أولاً كيف تم ذلك بأمر من وما هي الطرق التي استعملت في إقناع الناس بأن محمداً رسول الله وخاتم الأنبياء وبأي روح تم ذلك العمل وبأية حجة قبل أهل الشام ومصر وفارس اعتناق الإسلام.

لما سير أبو بكر الجيوش للشام بعد موت محمد قال ما معناه اعلموا أن رسول الله كان عزم على غزو سورية فأخذه الله إليه.. وإني والله عازم على توجيه أبطال المسلمين إلى الشام وقد قال لي رسول الله قبل وفاته:‏ وأعطيت مشارق الأرض ومغاربها وما أعطي لي فهو لأمتي (الواقدي فتوح الشام) ثم كتب أبو بكر كتباً للمسلمين ولمكة يأمرهم بالجهاد والجهاد اسم أطلقه كتبة المسلمين على الحرب وقد أوصى أبو بكر يزيد بن أبي سفيان حين خروجه مع الجيش إلى الشام بما ذكرناه في الفصل الثالث من الباب الثاني من هذا الكتاب ومحمد نفسه أوصى زيد بن حارثة ابنه بالتبني بمثل ذلك اقتلوا أعدائكم وأعداء الله الذين في الشام. وهناك تجدون أناساً في صوامع فلا تزعجوهم ولا تقتلوا امراة أو وليداً ولا تقطعوا نخلاً ولا تخربوا بيتاً ٣ ولكن ذلك لا يدل على رحمة للنساء فإنهم كانوا يبقين لشيء أردأ هو التسرّي بهنّ. مع ما رأينا من محمد وقتله نساء في المدينة ومكة لسبب هجوه ولم يكن المسلمون أرحم منه على النساء بعد موته. أخبرنا السيوطي في كتابه تاريخ الخلفاء عن امرأتين أولاهما ذمت محمداً والثانية عابت الإسلام فإنهم قطعوا يداً من كل منهما وكسروا أسنانهما الأمامية. ولما سمع أبو بكر بذلك كتب قائلاً لو استشاروا في ذلك لكان أمر أن تقتل الأولى. أما الروح التي بها اعتنقت الأمم المجاورة الإسلام فتظهر في شعر علي بن أبي طالب:‏

السيف والخنجر ريحاننا  أف على النرجس والآس
شرابنــا دم دائنــا    كأسنـا جمجمـة الـرأس

وذلك بحسب تعليم القرآن فإن في سورة المائدة ٥:‏٣٦ "إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الأرْضِ فَسَاداً أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الأرْضِ."  ثم في سورة التوبة أمرهم بعد الأربعة أشهر الحرم بالبراءة من المعاهدة مع المشركين فقال "فَإِذَا انْسَلَخَ الأشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ" (سورة التوبة ٩:‏٦). ولا يخلو سبيلهم إلا على شرط إيتاء الزكاة وإقامة الصلاة والتوبة أو بلفظ آخر اعتناق الإسلام. ونجد الحكم على أهل الكتاب في نفس السورة آية ٣٠ "قَاتِلُوا الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلاَ بِالْيَوْمِ الآخِرِ وَلاَ يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلاَ يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حَتَّى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَهُمْ صَاغِرُون."

ولا يزال هذا الأمر محتماً على المسلم الذي يجب عليه أن يلزم اليهود والنصارى أن يعتنقوا الإسلام أو تكون حالتهم أذل من حالة العبيد وكما سنرى قام المسلمون بهذا الواجب وبهذا غلبوا الشام وفلسطين ومصر وفارس. لا شك أن الدافع القوي لكثير منهم إلى الرغبة في الحرب هو حب النهب واتخاذ السراري. ولكن لا يفوتنا أن الدين شجعهم على ذلك. فكانوا يصرحون بأن سبب كل حروبهم هو لانتشار الإسلام أو بعبارة أخرى الجهاد وقد رأينا أن أبا بكر دعا غزوة الشام بهذا الاسم. وأن الخليفة عمر في كتابه لعياض بن غانم في فتح ديار بكر وبقية فارس يدعوها الجهاد. والمؤرخون من المسلمين يدعون كل الحروب بهذا الاسم. وكان يقدم لأهالي تلك الأمم القاعدة الموضوعة في سورة التوبة التي قام بحفظها المسلمون خير قيام وسنقدم بعض أمثلة من ذلك كتب أبو عبيدة لأهالي مدينة القدس لما حاصرها المسلمون إذا قبلتم ديننا أو رضيتم بدفع الجزية لا نتداخل في أمركم وإلا فأرسل لكم أقواماً الموت لأجل دينهم أحب إليهم من حبكم في أكل الخنزير وشرب الخمور وكذلك يزيد أرسل بمثل هذه الرسالة إلى مدينة القدس أيضاً. ماذا تجيبون عن دعوتكم الإسلام والحق والشهادة التي هي لا إله إلا الله ومحمد رسول الله حتى يغفر لكم الله ذنوبكم الماضية وبذلك تمنعون سفك دمائكم وإذا رفضتم فاعملوا معنا معاهدات مثل ما عمل من هم أعظم منكم وأقوى وإذا رفضتم هذين الشرطين فالويل والهلاك لكم . وقد ضمن كل ذلك المترجم في قوله إن الرئيس يخيركم بين الإسلام أو الجزية أو السيف فأجابه المسيحيون إننا لا نرتد عن دين المجد وإذا قتلنا فذاك أسهل لنا. وفي بدئ فتح أرمينيا كتب إلى يوستيوس حاكم بلدز يقول أرسلنا لكم كي تشهدوا أن لا إله إلا الله لا شريك له وأن محمداً عبده ورسوله أو تدخلوا في ما دخل فيه الناس أو تدفعوا الجزية صاغرين.

لما أرسل سعد بن أبي وقاص المغيرة بن شيبة إلى يزدجرد في مديان كانت معه رسالة من الخليفة هذا معناها ندعوك إلى قبول الشريعة السمحة فإذا قبلتها لا تدخل قدم في ملكك بدون أذنك ولا يطلب منك سوى الزكاة والخمس وإذا لم تقبلها تلزم بدفع الجزية وإلا فاستعد للحرب. وقال الكاتب أيضاً إذا رفضتم الإسلام ودفع الزكاة والخمس فادفعوا الجزية وأنتم من الصاغرين فسأله يزدجرد عن معنى كلمة صاغر فقال معناها أن تدفع الجزية وأنت واقف على قدميك والسوط يعمل فوق رأسك ويقول الواقدي أن أبا موسى أرسله سعد بن أبي وقاص إلى القائد رستم قبل معركة القادسية يقول جئنا لنطلب منكم أن تقبلوا الشهادة والإسلام وإلا فالسيف خير شاهد بيننا فيتضح أن المسيحيين والمجوس كانوا مجبورين على دخول الإسلام أو مخيرين بين إحدى ثلاث (١) أما الإسلام رغماً عن إرادتهم (٢) أو دفع الجزية وهم من الصاغرين (٣) أو الموت. وكله ناتج من قوانين القرآن الواردة في سورة التوبة كما أوردناها قبلاً ولا ننكر أن معاملة المجوس والمشركين كانت أشد من معاملة المسيحيين كما في آية ٦ من نفس السورة فإن لقب أهل الكتاب هو لليهود والنصارى فقط.

وعليه فالذين أجبروا على اعتناق الإسلام خوفاً من السيف رفضوه لما رأوا في أنفسهم قوة على ذلك ففي سنة ٣٠ هـ أرسل الخليفة عثمان بن أبي العاص أو كما يقال سعد أخاه ضد يزدجرد الذي كان يساعد أهل استخر الذين كانوا خضعوا للإسلام ثم ارتدوا عن الصراط المستقيم ولكن التصريح بأن الإسلام ليس من الله فهو خطر أعظم جداً. إذ أن شريعة القرآن في ذلك القتل فقد جاء في سورة البقرة ٢:‏٢١٤ "وَمَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَيَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ."

وفي ابن هشام في باب فتح مكة يذكر أن محمداً قتل رجلاً لارتداده عن الإسلام.

وإذا اعتنق الإنسان الإسلام ظاهراً ولم يؤمن به باطناً فهو منافق ومصيره بحسب القرآن أنه في الدرك الأسفل من النار. ومع ذلك فكان الواجب الأول على المسلمين في أيام الإسلام الأولى أن يلزموا الناس باعتناق الإسلام أو بعبارة أخرى يلزموهم بالنفاق وكذلك الشهوات والتجارب العالمية كانوا يقدمونها لمن يقبل الإسلام ولو ظاهراً وبهاتين الطريقتين انتشر الإسلام. وكانوا يتخذون الجهل في تلك الأيام وسيلة لحفظ الناس في هذا الإيمان وذلك واضح من امر الخليفة عمر في المكاتب التي كانت توجد في البلاد التي يفتحونها.

فقد كتب أبو الفرج عن مكتبة الاسكندرية ما معناه.

إن عمرو بن العاص لما فتح مصر سنة ٦٤٠ م سأل عمر ماذا يعمل بالمكتبة فأجاب إذا وافقت الكتب القرآن فلا لزوم لبقائها وإذا لم توافقه فيجب إتلافها. وفي كشف الظنون سأل سعد بن أبي وقاص لما فتح الفرس عما يعمل بمكاتبها. فكان جوابه ما معناه اطرحها في الأنهار فإن كان فيها هدى فنحن عندنا أحسن هدى في كتاب الله وإذ كان فيها ضلال فليقينا الله شرها وقد أطاعوا أمره في مصر وفارس. إلا أنه في عصر المعتزلة سادت الحرية نوعاً ما في البلاد الإسلامية في البحث والاستقصاء.

والاضطهادات التي وقعت على المجوس الذين رفضوا اعتناق الإسلام جعلت كثيرين منهم يهربون إلى الهند حيث سلالتهم الآن وفي بومباي جمعية صناعية نشيطة منهم إذ وجدوا أنه أسهل بكثير أن يعيشوا في وسط الهنود الوثنيين من أن يعيشوا في بلادهم تحت ذل واضطهاد المسلمين. وكل من عاش أو سافر إلى البلاد الإسلامية يعرف مقدار الذل الواقع على الذميين سواء نصارى أو يهود أو مجوس فلا تقبل لهم شهادة في المحاكم ولا يمكنهم الدفاع عن أنفسهم من الشر والحيف بل هم معرضون في كل آن للمذابح الإسلامية. كما حصل في أطنة وأرمينيا وفي بلغاريا منذ سنوات قليلة. ولمدة أجيال كانت تؤخذ أبناء المسيحيين خطفاً ويلزموا باعتناق الإسلام قسراً ويخدموا كيسقجية وهم جماعة الانكشارية التي أفناها أحد السلاطين قريباً.

ولماكان مصحح هذا الكتاب في فارس بقرب أصفهان كان يعرف شخصاً مسلماً ساكناً بقرية قريبة منه فقال له هذا المسلم منذ خمسين سنة لما كنت ولداً صغيراً كنت أنا ووالدي وكل أهلي من المجوس فأصدر المجتهد (العالم) يوماً ما أمراً بأن يعتنق جميعنا الإسلام. فذهبنا إلى الوالي وترحمنا منه ورفضنا أن نغير ديننا وقدمنا رشوة للعلماء وأشراف المسلمين. فأخذوا مالنا ولم يساعدونا. وصرح المجتهد أنه يقدم لنا فرصة حتى ينتصف يوم الجمعة المقبل فإن لم نعتنق الإسلام في تلك المدة فنقتل كلنا. وفي ذلك الصباح تجمهر حول قريتنا رعاع المسلمين وبأيديهم أسحلة مميتة منتظرين الميعاد المضروب ليبتدأ بالنهب والقتل وانتظرنا عبثاً أن يلين قلب عدونا حتى انتصف النهار ولكن عند الظهر تماماً التزمنا أن نعتنق الإسلام وبذلك أنقذنا حياتنا.

وفي تلك المدينة إلى عهد قريب كان يوجد قانون مؤداه إذا اعتنق فرد من عائلة مسيحية الإسلام ولو كان أصغرهم فكل ممتلكات العائلة تسلم إليه ويطردوا أباه وأمه وإخوته وأخواته من بيتهم ويتركوا في ذل. وإذا تأملنا في التوحش والاضطهاد الذي حل بالذميين في مدة ١٣٠٠ سنة الماضية في كل البلاد الإسلامية نتعجب كيف أمكن لبعضهم أن يقاوم الاضطهادات التي حلت بهم كي يكونوا منافقين.

وها قد انتهينا من بحثنا في دعوى الإسلام أنه آخر وحي من الله. وإذا تأملنا في المقياس الذي وضعناه في المقدمة وتأملنا في مقدار ما يوافق الإسلام هذا المقياس نجد الجواب سهلاً. وإننا نرى أن الإسلام ليس فيه إلا البند الرابع الذي يتفق مع المقياس ولكن من الوجه الآخر نرى في المسيحية جميع هذه الشروط تامة.


١. (مت ٥:‏٣٢ و١٩:‏٩ ومر ١٠:‏١١ ولو ١٦:‏١٨)

٢. انظر رسالة الكندي طبعة سنة ١٩١٢ وجه ٧٣-٧٥ (من مطبعتنا)

٣. قابل رؤيا يوحنا ٩:‏٤

الفصل الثامن

وهو الخاتمة

أطفال من مصر
أطفال من مصر

والآن أيها القارئ العزيز ها قد فحصنا معاً الأدلة التي تقام على صحة الإسلام وبحثنا دعوى محمد بأنه سيد المرسلين وخاتم الأنبياء، وبقي عليك أن تحكم لنفسك تحت نظر الله العارف بقلوب البشر إذا كانت هذه الدعوى حقيقية أم كاذبة والله أرحم الراحمين نسأل أن يهديك إلى سواء السبيل.

فعليك أن تختار أما الرب يسوع المسيح كلمة الله أو محمد بن عبد الله - تختار ذلك الذي جال يعمل الخير أو المدعو نبي السيف - تختار الذي قال احبوا أعداءكم (بشارة متى ٥:‏٤٤ ) أو القائل اقتلوا أعداءكم وأعداء الله  -  الذي  صلى  لأجل  قاتليه  (لوقا ٢٣:‏٢٤ ) أو الذي أمر بقتل من عاب عليه. لا شك أنك عارف بأخلاق وحياة المسيح التي هي من أعظم الأدلة وأقوى البراهين على صحة دعواه جاءت الشمس دليلاً على الشمس - إذا أردت أن تعرفه (الله) فلا تحول وجهك عنه ومن الوجهة الأخرى قد رأيت ما كتبه كتبة المسلمين عن حياة وأخلاق محمد. فاحكم لنفسك إذا كانت أخلاقه افضل من أخلاق المسيح فأنت مبرر في رفض المسيح وقبول محمد مخلصاً بدلاً عن المخلص. أنت عارف أن الكتاب المقدس هو كلام الله وهو يعلمنا أنه إتماماً للنبوات قد وضع حياته الثمينة لأجل الخطاة وكفر عن خطايانا أما محمد فمات موتاً طبيعياً ولم يدع أنه مات عن خطايا الناس، وقد قام المسيح حسب وعده وبحسب شهادة تلاميذه فأثبت بذلك أنه غلب الموت(تيموثاوس الثانية ١:‏١٠ ) أما محمد فلا يزال في القبر.

يوجد في المدينة بين قبري محمد وأبي بكر محل قبر يقول المسلمون أنه سيكون قبر سيدنا يسوع المسيح ابن مريم لم يدفن به أحد البتة، وفراغه يذكر الحجاج أنه حي (رؤيا يوحنا ١:‏١٨ ) ومحمداً ميت فأي الاثنين أقدر على مساعدتك؟ أنت تؤمن أن المسيح سيأتي ثانية بل تنتظر الآن مجيئه بخوف وكذلك نحن المسيحيين ننتظر مجيئه الثاني برجاء وفرح عالمين  أن  وعده (يوحنا ١٤:‏٣ ) ووعد ملائكته (أعمال الرسل ١:‏١١ )  سيتم.  أننا ننتظر الوقت الذي فيه يتم قال الرسول "هُوَذَا يَأْتِي مَعَ السَّحَابِ وَسَتَنْظُرُهُ كُلُّ عَيْنٍ وَالَّذِينَ طَعَنُوهُ وَيَنُوحُ عَلَيْهِ جَمِيعُ قَبَائِلِ الأرْضِ" (رؤيا يوحنا ١:‏٧ ) فكلما اقترب يوم مجيئه زدنا غيرة في طاعة أمره الوداعي ( متى ٢٨:‏١٨، ١٩، ٢٠ ) وداومنا الكرازة بالإنجيل لجميع العالم. وحياتنا على الأرض ليست طويلة وكذلك حياتك فكأموات نطلب من أموات أن يؤمنوا بالله الحي القدوس العادل الرحيم. نسألك أن تقبل في داخل قلبك ذاك الذي هو نور العالم ( يوحنا ٨:‏١٢ ) حتى تسير في هذه الحياة في نور حق الله وتنجو من فخاخ الشيطان ومن سلاسل وعبودية الخطية ولا تخجل أخيراً من المسيح عند مجيئه ليدين العالم ( متى ٢٥:‏٣١ إلى ٤٦ )  بالبر "لأنَّهُ لا بُدَّ أَنَّنَا جَمِيعاً نُظْهَرُ أَمَامَ كُرْسِيِّ  الْمَسِيحِ"  (كورنثوس الثانية ٥:‏١٠ ) "وَأَعْطَاهُ اسْماً فَوْقَ كُلِّ اسْمٍ لِكَيْ تَجْثُوَ بِاسْمِ يَسُوعَ كُلُّ رُكْبَةٍ مِمَّنْ فِي السَّمَاءِ وَمَنْ عَلَى الأرْضِ وَمَنْ تَحْتَ الأرْضِ وَيَعْتَرِفَ كُلُّ لِسَانٍ أَنَّ يَسُوعَ الْمَسِيحَ هُوَ رَبٌّ لِمَجْدِ اللهِ الآبِ" (فيلبي ٢:‏٩-١١)  ستجثو يوماً ما أمامه فلماذا لا تجثو الآن.

إننا نقدم لك البشارة المفرحة عن محبته التي جعلته يضع نفسه لأجلك أنت الذي لم تؤمن  به  كما  آمن (كورنثوس  الأولى ١٥:‏٣ ) تلاميذه. وهو الآن يقدم لك مجانا هبة (رومية ٦:‏٢٣ ) الخلاص والثقة بمغفرة الله لخطايانا والنعمة لتخدمه تعالى بحياة جديدة وأخيراً يعطي لك مكاناً في المنازل السماوية (يوحنا  ١٤:‏٣ )  في حضرة الله في السماويات التي لا يدخلها نجس ( رؤيا يوحنا ٢١:‏٢٧ )

صل أيها الأخ أن يهديك الله وأن يرشدك إلى حكم عادل في هذا الأمر المهم قبل أن يفوت الوقت. وبذلك تكون في جانب الله في الحرب بين الحق والباطل. وتجد الحق في ذاك الذي هو الطريق والحق والحياة (يوحنا ١٤:‏٦ ) وإن سرت هنا يومياً مع الله وقبلت في قلبك ذلك السلام الذي لا يمكن للعالم أن يعطيه لأحد وأعتقت من خوف الموت وجهنم يمكنك أن تنظر بفرح إلى قيامة مجيدة وعندما يأتي ثانية ليدين العالم بالبر تنال من يده القوية إكليل الحياة الأبدية.

Book Reference: 

Pfander, Carl G. (Revised by William St. Clair Tisdall), Mizanu'l Haqq (The Balance of Truth), Indo-Asiatic Publishers, New Delhi, India, 1910 (reprinted 1976), pp. 370.

THE MIZANU'L HAQQ

The Balance of Truth

ميزان الحق

(THE MOHAMMEDAN CONTROVERSY)

Carl Pfander, D.D.
Carl Gottlieb Pfander, D. D.

Thoroughly Revised and Enlarged
by
William St. Clair Tisdall, M. A. D. D.

INDO-ASIATIC PUBLISHERS
B-57. Amar Colony New Delhi 24 (India)

INDO-ASIATIC PUBLISHERS
B-57 Amar Colony
Lajpat Nagar
New Delhi-110024 (INDIA)

First Published in 1910
First Indian Edn. 1976

Published by Mrs Swaran Malhotra for Indo-Asiatic Publishers &
Printed at Taj Offset Press, Urdu Bazar, Jama Masjid Delhi-6

TO TRANSLATORS

BY the desire of the Committee of the C.M.S., and in accordance with the recommendation of Missionaries of experience, this Revision of the Mizanu'l Haqq has been drawn up in English, from which language it was held that it might be more readily translated into various Oriental tongues than had it been composed in any one of them.

In order to facilitate translation, though writing in English I have endeavoured to preserve an Oriental tinge of style and argument. Oriental scholars will notice this not least in the Introduction, and to them it will not be necessary to apologise for the number of quotations from Eastern poets which the latter contains.

Dr. Pfander's Mizanu'l Haqq was composed in Persian and published 1 in 1835. Numerous reprints and versions into other languages have since appeared, and some minor alterations have been made in the text, but this most valuable work has never been fully revised until now, in spite of the large number of attempted answers to it written by Muslims in Arabic, Persian, Urdu, and Turkish. Its revision was urgently needed, partly to bring it thoroughly up to date in reference to such matters as ancient MSS. of the Bible, partly to correct slight errors and ambiguities of language, and partly to remove all apparent ground for the attacks made upon the book. To deal fully with these attacks was impossible in the space at my disposal.

It may be advisable in some countries (Persia and the Turkish Empire for instance) to adopt a new name for this Revised Edition. This may not be necessary in India. The matter should be decided by Missionaries in each country.

I have tried everywhere to adopt a conciliatory tone towards Muslims, and to avoid the use of any expressions that might give needless offence. Hence I have expressed no opinion about and no direct condemnation of Muhammad himself, leaving the Muslim reader to form his own opinion from the facts stated. These facts are quoted from Muslim authors of repute, and from them alone, no reference being made to any Christian writer on that subject, Eastern or Western, except casually to Al Kindi

Full references are given to Muslim historians, biographers of Muhammad, theologians, commentators, etc., whether they wrote in Arabic, Persian, or Turkish, the edition and the page being generally mentioned. The object of this is, (1) to enable the reader to verify the quotations, and (2) to make it easy for the translator of the book into any Oriental language to quote these passages in the original as well as to translate them.

The verses quoted from the Qur'an are numbered as in the Concordance appended to the edition of the Qur'an printed in Isfahan in A. H. 1312, and in Flugel's Concordantiae Corani Arabicae, Leipzig, 1842. Quotations from the Bible are according to the Revised Version.

When writing in English, it is unnecessary to give any title of honour to Muhammad, or to the Old Testament Prophets, etc. But in an Oriental translation this is absolutely necessary. Muslims are deeply offended at such an omission. To Muhammad we should apply in Persian the title حضرت, in Turkish حضرتلرى, in Urdu Sahib, and so on in other tongues. To our Lord also one of His titles (Sayyiduna, Munji, Khudawand, etc.) should always be given, wherever His Name occurs.

It will be noticed that I have translated as literally as possible, for obvious reasons, any quotations from Oriental tongues. In such matters accuracy is more important than elegance, especially as the book is intended to be rendered into Eastern languages.

Passages in the Notes put in square brackets will probably be omitted by translators, as being intended mostly for the English reader.

In the first portion of the book, I have mentioned the Surahs by name as well as by number. Further on I have deemed this unnecessary in English, but it should always be done in an Oriental version. Passages from the Qur'an should always be given in the original Arabic. If translated, it might be well to take the versions published by Muslims themselves in interlineary editions of the Qur'an.

In English the expression “The Word of God” may mean (1) the Bible, or (2) Christ. In Arabic these are carefully distinguished, as shown in the text, the former being Kalamu'llah, the latter Kalimatu'llah.

W. St. C. Tisdall
BEDFORD
July, 1910.

CONTENTS
Page
TO TRANSLATORS 3
INTRODUCTION 9
PART I
In Proof That The Old Testament And The New Are The Word Of God, And That They Have Been Neither Corrupted Nor Abrogated.
CHAP.
I. Testimony of the Qur'an to the Bible 41
II. The Old Testament and the New have never been abrogated in (1) their facts, (2) their doctrines, and (3) their moral principles 55
III. The Old Testament and the New Testament which are now in circulation are those which existed in the hands of Jews and Christians in Muhammad's time, and to which the Qur'an bears witness. 77
IV. The Sacred Scriptures of the Old Testament and of the New have not undergone corruption, whether before or after Muhammad's time 101
PART II
Of Which The Aim Is To Set Forth The Principal Doctrines Of The Holy Scriptures, And To Show That Their Teaching Is In Conformity With The Criteria Of The True Revelation As Stated In The Introduction
CHAP.
I. A Brief Account of the Main Contents of the Bible 126
II. The Attributes of God Most High, as taught in the Holy Scripture 138
III. Man's Original Condition, his present fallen state, and his need of Salvation from Sin and from Eternal Death 141
IV. The Way in which the Lord Jesus Christ has wrought out Salvation for all men 155
V. The Doctrine of the Divine and Undivided Trinity in the Unity of God Most High 177
VI. The Life and Conduct of a True Christian 192
VII. A Summary of the Main Reasons for believing that the Old Testament and the New contain God's True Revelation 202
VIII. In what Manner the Christian Faith was propagated in the first few Centuries 214
PART III
A Candid Inquiry Into The Claim Of Islam To Be God's Final Revelation.
CHAP.
I. An Explanation of the Reason and Scope of the Inquiry 222
II. Does the Bible contain Prophecies concerning Muhammad? 227
III. Can the Language and Style of the Qur'an be deemed miraculous and be considered a proof that it is God's Word? 253
IV. An Examination of the Contents of the Qur'an, in order to decide whether these prove its inspiration 268
V. An Inquiry into Muhammad's alleged Miracles, in order to learn what Evidence in support of his Claim to be a Prophet of God is thereby afforded 306
VI. An Examination of certain Parts of Muhammad's Conduct, as referred to in the Qur'an and described by Muslim Historians and Commentators, in order to ascertain to what degree his Claim to the Prophetic Office is thereby substantiated 327
VII. An Inquiry into the manner in which Islam at first spread in Arabia itself and in the neighbouring lands 349
VIII. Conclusion 368

1. Sir W. Muir's The Mohammedan Controversy. p. 20.

THE MIZANU'L HAQQ

(THE BALANCE OF TRUTH)

INTRODUCTION

PRAISE be to GOD, the Living, the Gracious Lord of the Ages, the All-Wise, the All-Knowing, Who created the world and all that is in it, Who dwelleth not in temples made with hands, and Who needeth not anything, since it is He that giveth to all life and breath and all things, and verily He (may His glory be glorified!) hath made of one every nation of men, that they might seek God, if haply they might feel after Him and find Him, though He is not far from each one of us; for in Him we live and move and have our being,—even as it is written in the Qur'an, “We certainly created man, and We know what his soul within him suggesteth, and We are nearer to him than his jugular vein.” And, in the next place,

It is not hidden from men of understanding and enlightenment that, according to tradition, God Most High (may He be praised and exalted) said to David, “I was a hidden treasure, and I desired to become known, and I created the creature that I might be known.” 1 Accordingly God has placed all men in this great school which we call the world ( الدٌنْيا ), and which He has richly adorned with the tokens and manifest signs of His own greatness and glory and has stored with libraries of Divine wisdom as yet only in part revealed to the inner eyes of the wise, in order that here we might seek with all our heart Him who is our Creator, and might by the guidance of His grace attain to the knowledge of Him, who to know is everlasting life.

Soul 2 and food Thou gavest, life for evermore,
And all other blessings from Thy boundless store.
This high quest within us cometh too from Thee;
Through Thy justice only, Lord, from wrong we flee.

And though here on earth men can at best behold Him who is invisible only as in a mirror, yet He who is the fountain of all good gifts desireth that, gazing at the incomparable beauty of Him who alone is perfect in all His attributes, we may day by day, through His grace and favour and spiritual guidance, become changed into the same image, as we grow in the knowledge a and love of our Maker and Lord, the One and Only God, who has given us life that we may seek Him and find Him, and in Him find rest unto our souls.

But when children begin their education, they must first learn what is simple, and proceed to loftier tasks only when they have attained proficiency in the lowlier. The alphabet must be learnt before they can read the works of philosophers and comprehend the lofty strains of poets. So, too, in devoting ourselves to the acquisition of the knowledge of God, it is necessary that we should begin with what is humbler and simpler and nearer to the level of man's mind. And what is nearer to our minds and thoughts than ourselves, our own personality, our own nature? Hence one of the wise men of Greece in ancient days summed up his advice to every man in two words “Know thyself” (γνωθι σεαυτον). The Greeks admired this saying so much that they inscribed the sentence on a column in the temple of one of the chief of their gods: and a Roman poet many years later valued the sentiment so highly that he declared it had come down from heaven. Among wise Arabic sayings of later date we find the same advice, in a fuller and nobler form, in a sentence ascribed to 'Ali ibn Abi Talib, “Whoso 3 knoweth himself knoweth his Lord.” Nor will any wise man, to whatever religion he belongs, deny that this sentiment is full of truth and wisdom. Indeed, knowledge of ourselves is the key by means of which we may hope to unlock the door of the knowledge of our Creator. And if there be a man who pays no attention to the yearnings of his own spirit, and who has not examined and inquired into the desires of his own heart, how can such a man, being ignorant of his own inner condition, attain to the knowledge of God? Against such a man the gate of Divine Knowledge is shut and barred, nor will it be opened until he has studied his own spiritual state and learnt what are the deepest requirements of his spirit. Man needs to know God. The reason of this is that man, in reference to his intellect and spirit, was created in the image of God. As the poet says, “God's 4 family and babes are we”: and again it has been said: “Men 5 are God's family: accordingly the dearest of men to God is he who has done good to His family.”

Though it is true that sin and the temptations of the Devil have led men far astray from God, and have in large measure obliterated from the coin the name and sign of the sovereign Lord who caused it to be struck, yet sufficient of his original likeness to his Creator still remains in man's inner being to make him dissatisfied with the things of sense. Some narrate the tale that, when Adam was cast out of Paradise, he wept long years because he could no longer hear the sweet voices of the angels, by reason of his distance from God, and through the disharmonies of the world. This parable is still true of Adam's children. Hence the restlessness that fills men's hearts and lives, for the saying of the ancient sage is true: “O God, Thou madest us for Thyself, and restless is our heart until it rest in Thee.”

Choose 6 thou His love, in Whom with one accord
Prophets found labour and a gracious Lord.

Those who have not yet reached the knowledge of the One True God in vain seek rest for their souls in false religions or in worldly pleasures. They are like the weary traveller who follows the will-of-the-wisp until he sinks down to drown in the cold marsh of despair; or like the thirsty pilgrim to whom the mirage displays unreal springs and fancied glades, until at last he falls down to die amid the desert sands of the waterless waste, without a drop of the water of life to quench the thirst of his soul. It has well been said that this world “is 7 as it were a mirage in a plain, which the thirsty man accounteth water. Satan gilds it for man until death.”

Yet the Most Merciful God does not wish man to lose his way in the desert of this life, but to find the path home, for He has sent us into the world to find Him. “Whoso 8 seeketh a thing and striveth findeth, and whoso knocketh at a door and persevereth entereth.”

If 9 but God's shadow on man's head be cast,
The seeker findeth, though it be at last.

Both Reason and Revelation assure us of this. The task is no light one, nor can success be expected to crown the seeker's efforts until he has indeed sought for God with all his heart, desiring to know His holy will and to do it here and eternally. But if he satisfies these conditions, God's grace will be his guide to the knowledge of the truth: for, as the proverb says, “Through 10 repetition is profit, and by renewed effort is the mountain plucked up.” Yet let not the seeker for the truth fear to encounter difficulties, let him not shrink from persecution and suffering, for evil men hate the good, and even the best men have borne tribulation.

“Misfortune 11 is delegated on the Prophets, then on the Saints, then on the exemplary and the exemplary.” Well has the poet said:

Whosoe'er 12 at this banquet is nearest his host,
The garment of ill do they give him the most;

for

In 13 the fire hath the table been set by the King.

But no soldier looketh for his reward before he has gained the victory. Hence he strives manfully night and day and rests not until the battle is won.

In 14 proportion to the effort are dignities won,
And whoso seeketh the height journeyeth during the nights.
Whoso seeketh pearls dives in the sea,
And lordship and favour winneth he.
And whoso seeketh the height without effort,
He wasteth life in search for the impossible.

A man who investigates his own nature, and carefully ponders the desires of his own heart, will soon perceive that he is ceaselessly animated by a desire to obtain happiness for himself. The thoughtless seek this happiness in the things of this transitory world, in the things of sense, forgetting that no enjoyment which is merely physical and temporary, and which must have an end, can ever satisfy the deathless spirit of man. It is narrated that in ancient days there reigned a King whose wealth and pleasures seemed to be limitless. A certain poor man, seeing all this, envied the King, and said, “O King, thy happiness is perfect even on earth.” But the King, having clad the poor man in royal robes and seated him at a royal banquet, caused him to look upwards. He then saw that over his head hung a drawn sword, suspended by a single hair. Fear and dismay took such possession of the guest that he could neither eat nor enjoy the luxury with which he was surrounded. Thus it is with all of us. Over each human head hangs the sword of Azra'il, the Angel of Death. How then can a man obtain true happiness here below, when at any time by God's command that dread Angel may say to him, “Thou fool, this night shall thy soul be required of thee”? Well has 'Ali ibn Abi Talib said:

Verily this world is transitoriness: in this world there is no permanence:
And verily this world is as a house which a spider hath spun.
O wise man, surely food will suffice thee therein,
And, by my life, soon everyone that is in it will 15 die.

Again, since man is not one of the lower animals, that they cannot break their chains. If these bonds and this slavery become intolerable after a few years in this life, how impossible is it to believe that to all the ages of eternity man's immortal spirit would be rendered happy by them in Paradise! The more men indulge their lower appetites on earth, the more degraded do they become, and the further removed from God, whose pure Nature ( ذات ) is All Holy, and who hates all defilement and iniquity. When men abandon themselves to pleasure and sensuality, they finally learn from experience that, instead of thus obtaining for their inner selves rest and happiness and satisfying the longings of their hearts, they have increased their unrest and discontent and defiled their spirits and consciences with stains which no repentance can efface, and that they have tortured themselves with remorse, which gnaws unceasingly at their heartstrings and terrifies them with the fearful prospect of the wrath of God. Well does Hafiz say:

What 16 room for enjoyment have I, in the halting place of souls, when every moment
The bell proclaims aloud, “Bind on the camel-saddles”?

The thought of God's righteous anger at sin drives men to despair, for they know that:

Everywhere 17 shoulder to shoulder are requital and act.

Their own consciences testify against them and condemn them, even though Satan still tries to deceive them by telling them falsely that God will not punish them. In both body and mind, in disease and remorse, they have already ample proof that sin brings its own punishment, and that, as 'Ali says, “The 18 sweetness of this world of thine is poisoned, therefore thou eatest not honey but with poison.”

Other men fancy that for them happiness consists in the acquisition of worldly wealth. They heap up treasure upon treasure. The more they have, the more do they long for, and nothing ever satisfies them. At length Death catches them in its snare and plunders them for ever of their wealth and of all that they have laid up for themselves. Even in youth we are not sure of life for a day: the only thing we are sure of is death.

The 19 young man longeth that his friend may not die,
And yet no way is there not to die.

Stripped of all their treasures and destitute of all hope for the future, naked and hopeless, men are compelled to journey forth from this caravansarai of transitoriness towards the dwelling of permanence. In the dying ears of those who have put their trust in riches there ring such words as these:

“Go to, now, ye rich, weep and howl for your miseries that are coming upon you. Your riches are corrupted, and your garments are moth-eaten. Your gold and your silver are rusted; and their rust shall be for a testimony against you, and shall eat your flesh as fire. Ye have laid up your treasure in the last days. Behold, the hire of the labourers who mowed your fields, which is of you kept back by fraud, crieth out: and the cries of them that reaped have entered into the ears of the Lord of Sabaoth. Ye have lived delicately on the earth, and taken your pleasure; ye have nourished your hearts in a day of slaughter.”

Riches are not always gained by cruelty, fraud, and oppression, but they cannot truly satisfy man's higher nature, however they may have been acquired, and at death no man may carry them away with him. Death shows us things in their true colours, and enables us to perceive the worthlessness of those things for which men strive most eagerly. The poet's words are well known:

“Everyone's 20 death, my child, is of the same kind as he is himself: to the enemy an enemy, and to the friend a friend.” And again:

“Who 21 in all the world that strung the bow of oppression did not become the target for an arrow of an eternal curse? Who that in untrustworthy Time planned a method of wrong did not himself become Time's object of warning?”

Others there are who hope to gain true happiness by the acquisition of human learning. They do not sufficiently consider that all that man has learnt of earthly things, being based upon that which is transitory, must itself grow antiquated and pass away. The human spirit is eternal, and can never be rendered permanently happy by the possession of transitory knowledge, for: “To 22 sharpen mind and heart is not the way: none but the broken-hearted gains the King's grace.”

It has therefore well been said: “If any man thinketh that he knoweth anything, he knoweth not yet as he ought to know. But if any man loveth God, the same is known of him.”

Some fancy that they shall find happiness in the honour and glory and greatness of this world; others seek it in still other ways. But all men are at one in the quest for happiness and peace and rest of heart. Yet in the ways which we have mentioned and in others like them no man can ever attain to the goal of his hope. How is it possible that the ever-living spirit of a man should be satisfied with the transitory pleasures of this passing world? As Sa'di says:

To 23 none, O my brother, doth this world abide,
In its Maker alone let thy heart then confide,
O trust and rely not on Earth's fair domain,
For many like thee hath she nourished and slain.

Only that which is eternal can satisfy the immortal human spirit; hence only in the knowledge of God, the Eternal One, and in having our will attuned to His holy Will, can we find rest of soul and quiet of heart. Therefore everyone who desires to gain these eternal treasures, without which Qarun [i.e. Korah, supposed by Muslims to have been very wealthy] with all his wealth was poor indeed, and every man who wishes to inherit that true and abiding happiness which can never pass away, must before everything else seek and find the spring and fountain of eternal joy, which is God Himself, and enjoy the delight of meeting with his Lord. For verily the best of all the joys of both worlds lies in coming to Him, whom we seek and serve: than which there can be no higher felicity.

The object of the creation of the sons of men is that they may know and serve and please God Most High, the Merciful, the Gracious: not that, like the beasts that perish, they should eat and drink and devote themselves to the service of the belly and to licentiousness, nor that they should heap up for themselves transitory wealth and seek honour and glory in the sight of their fellows. Nay, on the contrary, man was created that he might attain to the knowledge of his Almighty Creator, and with true adoration and devotion of heart should serve Him, whose service is perfect freedom from sin and from pollution and from the slavery of the Evil One, for only thus can everlasting happiness be the lot of any created being. Hence, as long as we are in this world, we should seek to attain this noble object of our existence, and never rest until we have attained it. Whoever thinks not of these things, but wastes the precious years of this life on earth in the pursuit of earthly pleasures only, how can that man escape the wrath of God?

But in what manner can we find and come to know God, the Eternal, the Incomprehensible, the Invisible? Can this be done merely through our intellectual powers, as some men fancy?

Man 24 comprehendeth not the character of man,
How much then doth the character of the Omnipotent take the pre-eminence!
He it is who produced all things as an inventor,
How then doth one who renews his breath comprehend Him?

It is impossible that our defective and limited intellect should embrace the Eternal and Unchangeable Creator, and should comprehend Him with regard to whose Most Exalted Nature ( ذات ) beginning and end are alike unthinkable. Job is famous for his patience even more than for his wisdom, yet on this subject he said:

Canst thou by searching find out God?
Canst thou find out the Almighty unto perfection?
It is high as heaven; what canst thou do?
Deeper than Sheol, what canst thou know?

It is true that, apart from direct Revelation, man may undoubtedly learn something about God from the works of creation and from his own nature. For instance, he may learn with perfect certainty that God exists, that He is exalted far above all things in heaven and in earth, that His wisdom is unsearchable and His ways past finding out. But in this way he can never come to know Him as a man knows his friend, as a little child his mother. He may learn that God is good, and that His tender mercy is over all His works, for truly has the poet said:

Means and methods manifold did God the Truth devise,
That for thee in thy mother's breast some tenderness might rise. 25
Hence, long ere earthly mother was, there lived the Truth of God:
Whoso this truth then knoweth not, what is he but a clod?

From contemplation of the Power that causes the law-observing movements of the planets in their orbits, and from consideration of the Wisdom which has bound creature to creature in bonds of mutual help and dependence, and from observation of the care and foresight which has provided each animal with the limbs and weapons needed for its life and work, one may learn some of the glorious attributes and something of the kindness and character of the Almighty Creator. Hence the Psalmist asks:

He that planted the ear, shall He not hear?
He that formed the eye, shall He not see?
He that chastiseth the nations, shall not He correct,
Even He that teacheth man knowledge? (Psalms 94:9, 10.)

The consonant voice of creation should suffice to teach men that God is Almighty, All-Wise, All-gracious. And, through the light of the reason and conscience which God Most High has given him, man should be able to perceive the difference between right and wrong, justice and injustice, and to distinguish that which is pleasing to God from that which displeases Him. He should also perceive that justice demands the punishment of crimes and the reward of virtuous deeds. He should learn that God, who has placed in man's spirit the recognition of these things, must be just and holy, and that consequently He rewards the good and punishes the wicked. Man ought to be able to learn at least all this about God's Will and Attributes from his own reason and conscience. But experience teaches us that he has not done so, apart from Divine Revelation. The very existence of the heathen is a sufficient evidence of the truth of this assertion. Many of them possess learning and keen understanding and great sagacity; yet in all past ages, and even at the present time, such men in India and China and other lands have remained enchained in the slavery of idolatry, and have never realized that God is One, Living, Eternal, All-Wise, Almighty, Holy, the Creator of Heaven and Earth and of all things visible and invisible. Religion after religion has grown up in various lands, and in most of these, though there may be found a feeling after God, an acknowledgement of the necessity of worship, yet men have been led astray by the Evil One and seduced by their own desires to worship the Host of Heaven, or senseless idols, or dead men, or even brute beasts. Moreover, although man may understand some things through his own intellect, yet, since he cannot feel assured of its correctness, he remains disturbed in mind and uncertain what to believe and what to do. Even Plato and Aristotle in Greece, though renowned as among the wisest of men, never realized the unity and personality of God, still less His Holiness.

Let it not be overlooked that what influences man's actions and beliefs is not his intellect alone. He has also a sensual disposition, and fleshly desires have gained such power over him that they often blind the eye of his perception. On this account also man has never attained, and can never attain by the mere exercise of his reason, even to that degree of the knowledge of God which has been already mentioned. Nor has he ever by his own power overcome his passions and been able and willing to do what he knew to be right.

But even on the supposition that by reason alone man could reach this degree of the Divine Knowledge, yet this degree of knowledge about God and His Attributes would be far from sufficient to satisfy the longings of our hearts. For man cannot fully rely upon the conclusions drawn by his finite reason, because the wisest of men, who have most deeply pondered these things, have differed among themselves regarding them. Hence man feels doubts arise in his mind, and these give him no rest. Nor can he fully know what is God's will regarding man's conduct, and what are His commandments, and how man can please Him. Then how can man perform God's will, and how otherwise can he please His Creator? And how can he ever obtain true happiness unless he gain God's favour?

Hence it is evident that the only thing which can remove man's doubts and drive away his disquiet is a Divine Revelation, since this alone can deliver him from the whirlpool of hesitancy and cause him safely to reach the shore of certainty, and can thus bestow on him calm of heart, because only through such a Revelation can he know how to please God and reach the haven of eternal rest. Nor can there be any doubt that God Most High, who has excited in man's breast this longing for eternal happiness and rest of heart, has done so in order that man might seek and find the object of his desire. For it cannot be believed that the Most Merciful God has produced this thirst without providing the water of life wherewith to quench it. Since therefore universal experience has taught us that it is not in man's power to attain his goal without the aid of a Revelation, the necessity of a Revelation is evident to all men of intelligence. For those that fancy a Revelation to be needless, and hold that man, simply through the light of his own finite Reason, can come to know God and His Divine Will, and that he can thus please God and obtain true and eternal happiness, have evidently forgotten that many wise men during all ages have dived into the fathomless sea of thought, and yet that not one of them all has ever grasped in his palm the pearl of his desire. The sages of ancient Greece and those of many another land have risen up, age after age, and endeavoured by their wisdom to explain the riddle of the Universe, but who among them all has ever succeeded in doing so without Divine Guidance? As the poet says:

No 26 one hath loosed a knot from the matter of the world:
Each one that hath come hath added a few knots to this string.

In truth the dim light of human reason can never guide man through the dark night of ignorance, amid the dense forests of doubt and the deep quagmires of error, so that he may safely reach his goal. The traveller along the narrow way that leads to God can hope to arrive at his rest only through the guidance of the light of the Sun of the Divine Word ( كلام ). And such a Revelation hath God in His mercy bestowed upon the sons of men, that by it they might learn what their reason alone could not discover. And in this Revelation the Most High has declared His Will regarding mankind, and revealed the way of salvation and the means of attaining to the knowledge of the Merciful Creator and eternal bliss. Thanks be to God for His unspeakable gift!

But in this world there exist many different religions, all of which claim to be in accordance with a Divine Revelation. It is clear that all religions cannot alike be from the One True God, since in many points they contradict one another. Some of them teach that there are many gods, some sanction the worship of idols, some command human sacrifices to deities whose disposition is cruel and who delight in sinful and licentious conduct. A thoughtful seeker may indeed find the jewel of truth lost and concealed in the mire of falsehood, and hence in false religions we may sometimes times discover some traces of truth. For example, all religions teach that there is a life after death, with rewards and punishments, and that prayer should be offered and the Divine commandments obeyed. But the jewel must be cleansed from the mire ere it can shine in the rays of the sun. While it remains hidden in the mud, it is useless. All truth comes from God, and perhaps some lingering rays of the light of those early days when Adam walked with God still struggle with the darkness in the souls of the heathen. But these serve only to make the darkness visible and to kindle in the wanderer's heart a desire for the full light of the Divine Revelation.

Among the great religions of the world at the present day there are only two which teach the Unity of God, for the Jewish faith is held by a comparatively small number of people, and they are all of one family. The great Monotheistic faiths are Islam and Christianity. But these, though in some points agreeing with one another, yet differ in many things. Muslims assert that theirs is the broad way and Christianity the narrow: Christians agree with them in this; but affirm that only the narrow way leads unto life (Matthew 7:13, 14). It is evident that these two ways run in different directions, so that they cannot both guide men to God. Only one of them can possibly be the right way which leads to the true knowledge of God and to the eternal happiness for which we all alike, both Muslims and Christians, yearn. The wise seeker after Truth will therefore inquire which is the right way, in order that he may walk therein and attain to the goal. The veil of prejudice, whether national or religious, must in this matter be cast aside from the eyes, lest they fail to behold God's light.

This being so, we must ask, “What are the marks by which we may ascertain which of these two roads is the way of salvation?” In reply it may be said that it is not difficult to find the proofs of the True Revelation and the way to the knowledge of God, if we pay attention to the yearnings of the human spirit, the demands of man's conscience, and the evidence which the conscience bears to the Character and Attributes of the One True God, especially since His Character and Attributes are in some measure revealed in Creation. There can be no doubt that God's Holy Nature ( ذات ) is free from change and alteration. Accordingly, in the true Revelation God's Character and Disposition will be revealed in such a way as to agree with what He had previously revealed of Himself in the work of Creation, in the preservation of the Universe, and in the voice of Conscience: That is to say, though it is evident that the True Revelation must contain much fuller information about God's Nature and Will than man can gain from the study of the pages of the Universe and of the requirements of his own heart, yet such teaching cannot be contrary to the testimony which Nature and Conscience bear to the Creator. Therefore the True Revelation may be distinguished from all the other religions of the world by the six following criteria:—

I. The True Revelation must satisfy the yearnings of the human spirit to obtain eternal happiness. These may be divided into three:—(1) the desire for knowledge of the Truth; (2) the desire for pardon; and (3) the desire for purification.

1. Man needs to know the truth regarding himself and regarding his Creator: that is to say, he requires trustworthy information concerning God's Nature and Attributes, His Will and His Commandments. Then he needs to learn the object of his own creation and in what way that object may be attained. For, if man know not these matters, how can he attain to true and lasting happiness? “He that cometh to God must believe that He is, and that He is a Rewarder of them that seek after Him” (Hebrews 11:6).

2. Man needs to obtain pardon for his sins and shortcomings, for he is conscious that in thought, word and deed he has left undone what he ought to have done, and done what he ought not to have done, and that he is therefore a sinner and a defaulter in God's sight. Everyone who is aware of his own inward condition and does not desire to deceive himself must confess his sins and shortcomings, and inquire how he may obtain pardon of his sins from God the All-knowing, unto whom all hearts are open, all desires known, and from whom no secrets are hid. For how can a transgressor whose sins are unpardoned approach God, and through His mercy attain to that felicity which consists in peace with God and true harmony with His Will? The way to obtain forgiveness of sin will therefore be taught in the True Revelation.

3. But, besides obtaining pardon for his past sins, man needs to have his heart cleansed from the love of sin and be made good and pure, so that day by day he may grow more and more like his Creator, who by the lips of Moses in the Torah has said to His people; “Ye shall be holy: for I the LORD your God am holy” (Leviticus 19:2). For until this desire of man's spirit is attained and his inmost parts purified from evil desires, it is impossible that the Holy and Just God should be pleased with him. And since true happiness is closely connected with this inward purity, according to what is said in the Injil, “Blessed are the pure in heart: for they shall see God” (Matthew 5:8), it is clear that no one can be privileged to attain to the Beatific Vision without pureness of heart and spirit.

These three requirements of the human spirit are bound up with its attainment of eternal happiness. Therefore until a man has found the truth, and has become justified in God's sight, and has attained to inward purity, it is in the very nature of the case impossible that he should taste of the enjoyment of that spiritual and holy bliss which is found in the presence of God the Holy One.

Be it observed that this desire to find satisfaction for the longings of the spirit and the heart is to be found even among the heathen, for they also acknowledge that they need to know the truth in order to attain true and lasting happiness. The sacrifices which they offer are a decisive proof that they confess themselves sinners, because they offer these to obtain pardon: and the great variety of their ascetic practices and the vows which they offer prove that they too realize their need of purification from the defilement of heart and spirit which they have contracted in this sinful world.

As long as this yearning for happiness, which the Most Merciful God has firmly planted in the human heart, remains unsatisfied, it is clear that man cannot obtain true joy and quietude of heart. For, amid the dashing of the billows of desire, fear, and uncertainty, how can the vessel of the human spirit be at rest? It is granted that no man can quiet the longings of his spirit through sensual pleasures or by means of the exercise of his reason and intellect. Hence it is evident that God has implanted this yearning in man's heart in order that it may be satisfied by the riches of His bounty, and that He has in His Wisdom excited this thirst of the soul in order that a full draught of the river of the water of life may be needed to quench it. Hence it is clear that the true Divine Revelation may be expected to afford the satisfaction of these needs, since the purpose of this Revelation is to satisfy the thirst of the human spirit. If, therefore, any professed Revelation fails to do this, assuredly it is useless: and its inutility is a sufficient proof that it is not from God, who never fails to accomplish His gracious purposes by the means which His Divine Wisdom has chosen.

II. The True Revelation must be in accordance with that Moral Law written in man's heart which we call Conscience. Conscience is that which perceives and approves what is right and condemns what is wrong in choice, intention, and motive. It differs from Reason or Judgement, which is a lower faculty, and which may fall into error and be misled, though Conscience cannot. Reason is a high gift of God, and to be greatly prized: yet it is like the magnetic needle, which properly and normally points to the Pole, but which may be deflected from it if a piece of iron be brought very near it. Conscience, on the other hand, is like the Polestar ( ألْجُدَىّ ـ سِتاؤةُ قُطبي ), which ever points towards the Pole, and guides the mariner unerringly on his course, if he keeps it steadily in sight. Many a ship has struck on the rocks and gone to pieces through following the guidance of a deflected compass-needle ( ألْقُطبنامة ـ قُطب نُما ), but the Polestar is never deflected. The Polestar, however, is often hidden from the mariner by mists and clouds arising from the earth: but the fogs of doubt and the clouds of despair never hide from the pilgrim's eyes the lodestar of Conscience. Reason judges our conduct and actions, but, as has been already said, Conscience judges intention, choice and motives. Those who teach that Conscience may be misled and may lead men astray, really mean that the Judgement may be led into error. They confound fallible Judgement with unerring Conscience; they do not distinguish between the compass and the Polestar. God Most Merciful has placed the Polestar of Conscience in the sky of each man's heart, so that he may always know the right way and may walk therein. But the right course of conduct can be known only when the intention with which it is entered upon is approved by Conscience. A man may be deceived by a false Prophet, such as Mani or Musailamah, and then, with the best of intentions, may do wrong; but that is because his Judgment is at fault. His Conscience tells him that it is his duty to obey God's commandments and to submit to the teaching of His Prophets. But his ill-balanced Judgement may lead him wrongly to fancy that Mani or Musailamah or Al Muqanna' ( ألْمُقَنّعُ ) or Hakim, whom the Druses worship ( ألْحاكِم بأمر الله ), is commissioned by God. In all probability, however, men who follow such false Prophets are led to do so by the hope of worldly gain. If a man wanders from the right way, therefore, the fault does not lie with Conscience. The correctness of the teachings and warnings of Conscience is proved by the fact that among almost all races and tribes of men there exists a fairly general agreement about the Moral Law. Thus all men's consciences condemn lying, deceit, adultery, theft, robbery, murder and such evil deeds, even though in some cases a false religion so warps their judgement that they think that when one of these crimes is committed by the orders of a priest, or of a person who claims to be a prophet, it is no longer a crime. Cases have occurred in which men have imagined that God had shown His favour to some Prophet by permitting him to break the Moral Law with impunity. Their judgement has become so perverted by religious prejudice that they fail to perceive that no man can possibly have a right to do wrong. They do not understand that the Moral Law of Conscience is a reflexion in the mirror of the heart produced by the Holy Nature ( ذات ) of the Most Holy God. As God's Nature is unchangeable, so the Moral Law, which is its reflexion, is far from all possibility of change and alteration. The lapse of ages produces no effect upon it, because Time cannot affect the Eternal One. The fancy that God approves of adultery to-day and forbids it tomorrow, or that He permits a man who is His favourite to break the Moral Law, as a proof of His favour to him, is as contrary to the truth as is the belief of some Idolaters that it is a righteous act to shed innocent human blood upon the altars of their gods, or the doctrine of certain heretics that God Most Holy is pleased when they devote their daughters to that form of fornication which is called “temporary marriage” ( ألْمُتعة ـ صيغة ), or the belief of some of the benighted heathen in India that their gods' favour is won when girls are solemnly set apart to live lives of prostitution in their temples. Conscience condemns all these things, and declares that they are bad, displeasing to God, and worthy of punishment. So also Conscience approves of righteousness, truth, sincerity, mercy, kindness, purity, justice, and all other acts which men everywhere agree to term good and well pleasing to the Most High God and deserving of reward from the treasury of His bounty.

Hence it is evident that the True Revelation must accord with and give authority to the voice of Conscience, since the things which Conscience declares to be evil and unjust and displeasing to God and deserving of punishment must be condemned by that Revelation, if it be true and be from God the Creator of mankind and the Implanter of Conscience in man's breast. Similarly the True Revelation, because it comes from the Just Judge of all the earth, must approve of the things approved of by Conscience. It is not possible that the Word of God ( كلام الله ) should contradict the Conscience which He has given us as our guide. On the contrary, such a Revelation must confirm the decrees of Conscience with all the authority of a Divine Message, lest perchance men should be led to mistake their feeble Judgement for their Conscience, or should be drawn away to sin and destruction by the allurements of this transitory world and the temptations of the flesh and the Devil.

III. Since Conscience, throned in man's spirit, declares that God Most High is Just and Holy, the friend and rewarder of the good but the punisher of evildoers, therefore the True Revelation must undoubtedly reveal Him as possessed of these very attributes. And as Conscience urges men to the acquisition of goodness and purity, so must the True Revelation also draw men towards this noble goal, so that they may become pure and holy in thought, word, and deed, internally and externally, because God Most High is Holy and loves Holiness in His creatures.

IV. Reason declares that God is one, and all the Universe is evidently the work of One Mind. As Sa'di says:

Every 27 leaf of a tree in a prudent man's eyes
Is a volume of knowledge of God the All-Wise.

Or again it has well been said:

Each 28 thing on Earth's a sign to thee
That God exists in Unity.

Or again:

Each 29 grass-blade from the earth that grows
Proclaims that He no Partner knows.

Reason also informs us that God Most High is Eternal, Almighty, and in Nature ( ذات ) and Attributes pure and free from all change and alteration, that He is Good, and that He is possessed of an eternal and unchanging Purpose in the creation and preservation of the Universe. Therefore the True Revelation must confirm this evidence, for He has already revealed this much regarding Himself to the thoughtful in the pages of the Book of the Universe and in man's own Reason. That is to say, when we gaze intelligently at Creation ( الموجودات ) it becomes clear to us that God is One, Eternal, Almighty, Good, Merciful, Righteous, the Creator of Heaven and Earth. Hence any Revelation which is from Him must agree with the Book of Nature, of which God Himself is the Author, in ascribing these Attributes to God Most High.

V. The True Revelation must make clear the way of salvation, and in its teaching upon that subject there must be no contradiction in meaning ( خلاف معنوي ). It is quite possible that this Revelation may have been given in different portions during a long period of time. There may therefore be different degrees of spirituality in its teaching, and outward rites and ceremonies may be changed from time to time with changed circumstances But these are only the فُروُعَات of Religion, the outward husk, and not the kernel. In the fullness of time the husk falls away from the perfected grain, because, if it did not, instead of being a help, as it was at first, it would in time become a hindrance to its growth and development. This rejection of the husk, however, is not a change of the original plan, nor is it in contradiction to it, though it may seem to the thoughtless to be so. It is really a continuance of growth, a step forward in the development and accomplishment of the Creator's all-wise plan. In the same way when a boy first begins to go to school, he must every day study the alphabet, and do his best to copy sentences written out in a fair hand by his master. He must comply with all the rules of the school with regard to the hour of coming and the time of going, and with all the other regulations made for the maintenance of discipline. But these rules are not an end in themselves: they are only means to an end. After a time, when the pupil has obtained a good education, the observance of these rules is no longer necessary for him, nor need he any longer attend the school. Yet the rules of grammar have not been altered, nor can he dispense with the letters of the alphabet when he goes on to College or to the University, though it is no longer necessary for him to copy them many times a day, as he did when he first went to school. It cannot be said that the requirements of learning and education are changeable and contradictory, because change of circumstances has enabled the scholar to advance from the observances which, though once helpful to him, would waste his time and hinder his progress if he were to persevere in them when he had reached a more advanced stage in learning. In this great School of the World, similarly, Reason teaches us that God the All-Wise does not wish His pupils to remain always learning and repeating the very alphabet of Theology, always carefully observing the same ceremonial rites, and never making any progress in the Knowledge of their Creator, who made the world in order that He might be known.

As the books which the elementary school pupils use are superseded by those employed in the higher classes, in the College, in the University, and yet there is no contradiction of meaning or change of purpose, so it is possible that earlier parts of the True Revelation (those relating to forms and ceremonies) may be superseded by more advanced portions, by books of deeper spiritual teaching. Yet, just as the rules of grammar are not changed or abrogated as the student makes progress in learning, so also the Moral Law and the great fundamental principles of true Religion and the truths of Revelation are not altered or annulled as God continues to educate the pupils in His school. Again, a series of Prophets may be sent, one after another, as teachers in God's school, and each successive Prophet may be able to lead men further in the knowledge of the Most High than his predecessor could. The gradual Revelation thus given may in this way vary, in the sense that it advances from degree to degree in sublimity. Yet it is contrary to reason to fancy that, when the pupils have learnt the sciences and arts taught in the highest classes, a new teacher will come, who will insist on their abandoning all this, and learning the alphabet again.

Hence we perceive that there must be no real contradiction or opposition to one another in the doctrines of the True Revelation: and yet there must be gradual progress in the revelation of the Knowledge of God, not retrogression.

VI. No book or Prophet can possibly reveal God Most High fully to men. Prophets and inspired books may teach men very much about God. They may reveal to us His commandments, His Will, His glorious Attributes, but they cannot themselves bring men to a personal knowledge of God Himself. The King's proclamations and the words of his heralds may make known to his subjects his gracious edicts, and show them how merciful and how just he is: but, before these subjects can recognize and truly know him personally, they require to behold him and hear his voice. Even then their knowledge of their Sovereign will not be perfect, but in its own degree it will be real. So it is also with regard to the King of all Kings, the Lord of the Worlds, the Almighty Creator and Preserver of all things. His messengers ( مُرْسَلوُنَ ), who bring us His edicts and declare His Attributes, cannot reveal Him to His creatures in such a way as to enable them to attain to a real, personal acquaintance with Him who is invisible. Besides all that the Prophets can teach him, man needs a visible Manifestation of the Divine, a personal Manifestation ( مَظْهَر ) of God, a link with God, One who is Himself perfectly human and perfectly Divine, whom men can come to know as well as they know their own friends, or even better, and who can gain the love of their hearts, and thus lead them to serve God, not for the sake of reward, not through fear of punishment, but through true and sincere love, which is unselfish, and is therefore the highest of human attributes. The true Revelation will therefore tell men beforehand of this Manifestation, leading them before His appearance to expect Him, telling them by what signs to recognize Him, and after His Advent recording His words and works so clearly that in all after ages men may be able with the eye of faith to see Him reflected therein as in a mirror, and may thus come to know Him, and in Him to know God Most High.

That Revelation which fulfils all these six conditions has alone the right to be called God's True and Final Revelation to His creatures.

It is very possible that the Revelation which satisfies these six conditions may contain certain Divine Mysteries far beyond the compass and grasp of human reason, so that through his feeble and finite intellect man may be unable to fathom their depth. For it is granted that the Creator's knowledge and wisdom are immeasurably greater and deeper than man's, who is earthborn and shortsighted, and his life but of yesterday. It has well been said:

In 30 traversing the plain of the glory of God
The steed of man's thought e’er grows weary and lame:
In the ocean of Union with God the Most High
All thought of our knowledge sinks covered with shame.

How then can man's intellect become acquainted with the Essence of His Nature ( كُنْةُ ذاتِهِ تعالى )? And as man cannot fully understand his own finite nature, and cannot explain how the eye sees and the ear hears, or rather how by means of these material instruments his inner self, which is immaterial, is brought into contact with the visible and material things which surround him, how then can he understand all the mysteries of the Nature of the Infinite God, who is Invisible? Moreover, it is possible that in the Nature of God there may exist Attributes so lofty that among created beings there may be none possessed of any attributes at all similar to them. How then can man by his reason discover that God possesses only such and such Attributes, and that He cannot possess any other good and perfect Attributes? How can anyone dare to set bounds to Him who is Infinite and Incomprehensible? A man who does this really claims Deity for himself. Of those Attributes only which are in themselves base and evil, and contrary to the Moral Law written in our hearts (which law is the reflexion of God's Nature in the mirror of our spirit), can we say with certainty that they do not exist in God. Thus if a book which claims to be a Divine Revelation states that God is possessed of evil attributes, then we declare that such a book cannot be Divinely inspired.

What has now been said will sufficiently explain by what touchstone we must test any supposed Divine Revelation. The necessity of having such a touchstone and using it wisely is clear from the fact that so many nations have gone astray and got lost in the waterless desert of heathenism and idolatry, through accepting as from God false prophets and books which He has not inspired.

If anyone tests the religious books of the heathen in this manner, he clearly perceives that it is impossible that their doctrines should have come from God Most High. For these books do not satisfy the yearnings of the human heart for a knowledge of the truth, for pardon of sin, for purity and eternal happiness. On the contrary, instead of teaching men about the One All-Wise, Almighty and Most Holy Creator, these heathen books contain fables about a large number of false gods, and lead men to worship them, and thus to become involved in Polytheism and Idolatry, and indeed in many other heinous sins, in order to please these evil beings. So, when tested by all the other criteria which we have mentioned, the religious hooks of the heathen are proved not to be inspired. And this very fact serves to prove that the tests which we have mentioned are satisfactory, because they detect the falsehood of these religions. Therefore in employing these criteria to test the claims of Islam and Christianity we are using a touchstone which has already proved reliable.

Our object in this Volume is to conduct such an inquiry, and to endeavour to learn from it whether the Qur'an or the Bible is the Word of God ( كلام الله ), the True Divine Revelation, as far as God can be revealed within the covers of a book written and composed in one or more of the languages of the Sons of Men.

Some men may perhaps think it possible that both the Bible and the Qur'an should be from God, and may suppose that the latter completes the revelation begun in the former, just as the Psalms and the Books of the Prophets and the other Old Testament books carry further the teaching begun in the Torah, and as the Gospels and the rest of the New Testament give men instruction quite consistent with but still higher and more advanced than that contained in the Old Testament. An examination of the leading doctrines of Christianity and Islam will enable us to decide whether this is so or not. If we find that these doctrines agree with one another, and that the Qur'an is as far superior to the Gospel in moral teaching and in spiritual instruction as the Gospel itself is to the Torah, then perhaps this supposition may seem probable. But, on the other hand, if it becomes clear that in some of their chief doctrines the Bible and the Qur'an contradict one another, then it will be evident that only one of them can possibly be the True Revelation. We shall have to test them both by the criteria above mentioned, in order that, through God's merciful guidance, we may find and know of a surety which of the two truly reveals the Way of Salvation.

The man who seeks the Truth and wishes to do God's Will should therefore with earnestness of heart and sincerity of purpose begin his search in the name of the Most Merciful God, entreating his All-Wise Creator to guide him in his inquiry and to clear his sight from all the mists of party-spirit and prejudice, so that he may walk in the light of the Divine Guidance.

Accordingly, with perfect trust in the grace and mercy of the Heavenly Guide, we begin our examination and investigation of the Bible and the Qur'an, that we may find whether or not they agree on the most important matters of faith and duty, and, if they differ, which of them contains God's True Revelation. This is a matter of such vast importance that no one who hopes for eternal happiness can venture to be careless about it, since it is evident that upon the result depends our salvation or our destruction. If God has revealed the Way of Salvation, and if we do not find it and walk therein, how can we escape from going astray and spiritual error ( ضلالة )?

But above all things it is becoming that in our search for the truth we should avoid all strife and bitter controversy, all hatred and vituperation, remembering that these things blind men's spiritual eyes and prevent them from aiding one another in seeking for the precious jewel of Truth. Instead of hating and contending with one another about Religion, we should all endeavour to aid one another in this search and in our weary pilgrimage to the Threshold of the Court of God Most High, since we are all alike sons of Adam, creatures of the One True God, and pupils in the school of this lower world. The poet Sa'di has well said:

Members 31 a.e Adam's sons one of another,
Made from one essence, brother and brother:
Should one member suffer disaster or pain,
Other members no rest for themselves can obtain.

If we help our brothers and fellow-seekers for the light, we may trustfully and hopefully turn in humility to entreat God Most Merciful to show us the light of His Countenance and to help us to lay aside all spiritual pride, since God's blessing can never rest upon the proud.

Learn 23 humbleness, O thou who thirstest for grace:
River's water ne'er drinketh too lofty a place.

Truly has the poet said:

When 33 God would succour us, His own,
He moves us for His aid to moan.

As the sun is visible to our eyes only through his own light, so only through the spiritual radiance of His own Divine Grace can the Invisible God become visible to our spiritual sight. Having therefore through earnest and continuous prayer, offered from the depth of our hearts, obtained God's gracious guidance, and having thus been led to the Knowledge of the Truth, let us accept and acknowledge it wherever we may have found it knowing that all truth is from God, who is Himself the Truth ( ألْحقّ ). For whoso despiseth the Truth rejected God Himself.

This Treatise is divided into three Parts. In the First we shall consider the assertion of the ignorant that the Torah, Zabur, and Injil now current among Christians are both corrupted and abrogated. In the Second we shall briefly state the main doctrines of the Christian faith, and inquire whether the Old Testament and the New satisfy the tests already mentioned. In the Third Part we shall consider whether, as the Muslims hold, the Qur'an is the Word of God ( كلام الله ) and Muhammad the Seal of the Prophets, the Messenger of God. And may God's blessing rest upon this attempt to point out the Way of Salvation and upon all who seek by God's grace to walk therein.


1. كُنْتُ كَنْزاً مَخْفِيّاً فَأحْبَبْتُ أن أَعْرَفَ وَخَلَقْتُ الْخَلْقَ لِكَي أُعْرَفَ

2. جان و نان دادى و عُمرى جاودان
سائر نعمت كِه نآيد در بيان
اين طلب در ما هم از ايجادِ قُست
رستن از بيداد يا ربّ دادِ تُست
(Mathnavi.)

3. مَنْ عَرَفَ نَفَسهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبْهُ

4. ما عيّال حضرت ايم و شيرخوار ‫Mathnavi) (

5. الخلق عيّال الله فأحبٌ الخلق الى الله مَنْ أَحْسَنَ الى عيّالهِ

6. عِشقِ آن بَكَزُين كِه جُملهُ انبيا ـ يا فتند از عِشقِ او كار و كِيا

7. كَأنَهَاَ سراب ببقعةٍ يحسبُهُ الْظّماُن مأُ يزخرفها الشّيطان للإنسان الى الممات

8. مَنْ طَلَبَ شَيْأَ وَجَدْ وَجَدْ وَمَنْ قَرَعَ بَاباً وَلَجَّ وَلَجَ

9. سايةُ حقّ بر سر بندة بُوَد ـ عاقبت جويندة يابندة بُوَد

10. بِالإعَادَةِ إفَادَة وَببتَكْرَارٍ جُرْ الْجَبَلُ

11. الْبَلاَءَ مُوكْلْ بِالأَنْبيِاءِ ثُمَّ بِالأْولْيِاءِ ثُمْ بِالأمْثَلِ فَالأَمْثَالِ

12. هركِة در اين بزم مقرّبتر است ـ جامةُ بلا بيشترش ميدهند

13. كِة اندر آتَش شاة بنهادة است خوان

14. بِقَدْرِ الْكَدِّ تُكْتَسَبُ المَعَالِي ـ وَ مَنْ طَلَبَ الْعُلىَ سَهِرَ الْليَالِي
يَغوُصُ الْبَحْرَ مَنْ طَلَبَ اللأَلِِئ ـ وَ يَحَظىَ بِالسّيِادَةِ وَالْنَّواَلِ
وَمَنْ طَلَبَ الْعُلىَ مِنْ غَيْرِ كَدِّ ـ أَضَاعَ الْعُمْرَ فِي طَلَبِ الْمُحَالِ

15. ّما الْدُّنيا فناء ـ ليس لِلدُّنياء ثبوت
وانّما الْدُّنيا كبيتٍ ـ نسجتهُ الْعنكبوت
لقد يكفيك فيها ـ ايُّها الْعاقل قوت
ولعمرى عن قريب ـ كُلّ من فيها يموت

16. مراد در منزلِ جانان جه جاى عيش جون هر دم
جرس فرياد ميدارد كه بر بنديد محملها

17. همة جا دوش بدوش اند مكافات وعمل

18. حلاوة دُنياك مسمومة ـ فلا تأكل الشّهد الاّ بسمّ

19. يريد الْفتىا ان لا يموت خليلهُ ـ وليس الى ان لا يموت سبيل

20. مركِ هريك اى بسر همرنكِ اوست ـ بيش دُشمن دُشمن و بر دوست دوست

21. كِه كرد در همةُ عالم كمانِ ظُلم بزِة ـ كِة تيرِ لعنتِ جاويدرا نشائة نة شُد
كِة در زمانةُ بى اعتبار طرحِ ستم ـ خيال بست كِة خود عبرتِ زمانة نة شُد

22. (Mathnavi.) فهم و خاطر تيز كردن نسيت راة ـ جُز شكستة مى رنة كَيرد فضلِ شاة

23. ‫ ‫ جهان اى برادر نة ماند بِكس ـ دِل اندر جهان آفرين بند و بس
مكُن تكية بر مُلكِ دُنيا و بُشت ـ كِة بِسيار كس جون تو برورد و كشُت‫.

24. كيفية آلمرء ليس آلمرء يدركها ـ تكيف كيفية الْجبّار فى الْقدم
هو الذّي انشاء الأْشياء مبتدعا ـ فكيف يدركُة مستحدث آلنّسم

25. حق هزاران صنعت و فنّ ساحتست ـ تاكِة مادر بر تو مِهر انداختست
بس حقِّ سابق از مادر بُوَد ـ هركِة اين حقّرا نداند خر بُوَد‫.

26. هيج كس عُقدةُ از كارِ جهان باز نكرد ـ هركِة آمد كَرهي جند بر اين تار فُزود‫.

27. بركِ درختانِ سبز در نظرِ هوشيار ـ هر ورقى دفتريست معرفتِ

28. في كُلّ شئ لهُ آيةٌ ـ دليلْ على أنّهُ واحِد‫

19. هر كَياهى كِة از زمين رويد ـ وحدة لا شريك لهُ كَويد‫‫

30. بة هامونِ جلالش خِنكِ فِكرت لنكِ سركردان
به درباى وصالش فِكرِ دانِش بى سر و بايان‫.

31. بنى آدم اعضاى يك ديكر اند ـ كِة در آفرينش زِيَك جوهر اند
جو عُضوى بدرد آورد روزكَار ـ ديكَر عُضوهارا نماند قرار

32. اُفتادكَى آموز اكَر تِشتةُ فيضى ـ هركَز نخورد آب زمين كِة بُلند است‫

33. جون خُدا خواهد كِه مان يارى كُند ـ مَيل مارا جانِب زاري كُند‫

Yasa’nın Tekrarı 7

“Tanrınız Rab mülk edinmek için gideceğiniz ülkeye siz götürdüğü zaman önünüzden bir çok ulusu – Hititliler,Girgaşlılar, Amorlular, Kenanlılar, Perizliler, Hivliler, Yevuslular ve sizden daha büyük ve daha güçlü yedi ulusu – kovacak. Tanrınız Rab bu ulusları elinize teslim ettiği zaman onları bozguna uğrattığınızda tümünü yok etmelisiniz. Bu uluslar ile antlaşma yapmayacaksınız ve onlara acımayacaksınız.” Yasanın Tekrarı 7:1,2.

Korkyos yakınındaki eski kalıntılar
Korkyos yakınındaki eski kalıntılar

Tanrının halkı İsrail ile bağlantılı olarak diğer uluslara olan davranış mesajını okur iken bize Mezmur 101’in ilk cümlesi hatırlatılmaktadır. “Sevgini ve adaletini ezgiler ile anacağım.” Tanrının, İbrahim, İshak ve Yakup ile yapmış olduğu antlaşmasını hatırlayarak halkına sergilediği merhametini görmekteyiz. Ve aynı zamanda Tanrının, diğer ulusların kötü yollarının bir sonucu olarak onlara yargı infaz ettiğini görürüz. Önce merhameti nedeni ile O’nun tanrısal egemenliğini görürüz ve sonra da tanrısal adaletini okuruz. Her ikisi de tanrısal yüceliğin parlaklığını yansıtırlar. Tanrının merhameti ya da yargısı ile tüm yolları O’na övgüler sunulmasına neden olur ve halkını O’na sonsuza kadar sadık olmaya çağırırlar. “Tanrı kulu Musa’nın ve Kuzu’nun ezgisini söylüyorlar idi: Her Şeye Gücü Yeten Rab Tanrı, senin işlerin büyük ve şaşılası işlerdir. Ey ulusların Kralı, senin yolların doğru ve adildir. 1 Ya Rab, senden kim korkmaz, adını kim yüceltmez? Çünkü kutsal olan yalnız sensin. Bütün uluslar gelip sana tapınacaklar. Çünkü adil işlerin açıkça görüldü.” Vahiy 15:3,4.

Egemen Tanrının yollarında görülen gerçek ruh işte budur. Bazı kişiler kendilerinin, aydınlatılmış yargılar yerine sahte duygular tarafından etkilenmelerine izin verirler ve bölümümüzün başlangıcında İsrail’e Kenanlılar ile ilgili olarak verilen talimatların uygulanmasında güçlükler görürler. Onların gözünde iyiliksever bir Varlığın, halkına, onlara acımamalarını ve onları yok etmelerini buyurması dengesiz bir durumdur. Merhametli bir Tanrının, nasıl olup da halkına kadınları ve çocukları da kılıç ile öldürme görevini verebildiğini anlayamazlar.

Bu tür kişilerin Vahiy 15:3,4 ayetlerinde kullanılan ifadelere uyarlanamadıkları çok aşikardır; “Ey ulusların Kralı, senin yolların doğru ve adildir” sözlerini söylemeye hazır değildirler. Tanrının tüm yollarını haklı göremezler; hayır, aslında onlar Tanrıyı yargılamaya koyulmuşlardır. Tanrısal yönetimin eylemlerini kendi sığ düşüncelerinin standardı aracılığı ile ölçme küstahlığında bulunurlar – sınırlı olan aracılığı ile sınırsız olanı değerlendirmeye kalkarlar. Kısaca, Tanrıyı kendi düşünceleri seviyesinde ölçerler.

Ve bu ölümcül bir hatadır. Tanrının yolları hakkında yargı yürütmek bize düşmez. Ve bu yüzden zavallı, bilgisiz ve dar görüşlü ölümlülerin bu davranışta bulunma girişimleri küstahlığın en yüksek seviyesidir. Luka kitabının yedinci bölümünde “bilgeliğin onu benimseyen herkes tarafından doğrulandığını” okuruz. Bunu hatırlayalım ve tüm günahlı mantıklarımızın sesini keselim. “Herkes yalancı olsa bile Tanrının doğruyu söylediği bilinmelidir. Yazılmış olduğu gibi: ‘Öyle ki, sözlerinde doğru çıkasın ve yargılandığın zaman davayı kazanasın.’” Romalılar 3:4.

Okuyucu bu konu ile ilgili olarak sıkıntı çekiyor mu? Eğer sıkıntı çekiyor ise o zaman kendisine yardımcı olabilecek çok güzel bir bölümden alıntı yapmamızın gerekmesi çok hoşumuza gidecektir: “Şükredin Rabbe, çünkü O iyidir; sevgisi sonsuza kadar sürer. … Mısır’da ilk doğanları öldürene, güçlü eli ve kudretli kolu ile İsrail’i Mısır’dan çıkarana şükredin çünkü: sevgisi sonsuza kadar sürer. Kızıl Denizi ikiye bölene şükredin çünkü sevgisi sonsuza kadar sürer. Ve İsrail’i Kızıl Deniz’in ortasından geçirene şükredin çünkü sevgisi sonsuza kadar sürer. Firavun ve ordusunu Kızıl Deniz’e dökene şükredin çünkü sevgisi sonsuza kadar sürer; büyük kralları vurana ve güçlü kralları öldürene şükredin çünkü sevgisi sonsuza kadar sürer. Amorlu kral Sihon’u, Başan kralı Og’u öldürene şükredin çünkü sevgisi sonsuzdur; Onların topraklarını mülk olarak kulu İsrail’e mülk verene şükredin çünkü sevgisi sonsuzdur.” Mezmur 136.

Burada Mısır’ın ilk doğanlarının öldürüldüğünü ve İsrail’in kurtarıldığını görüyoruz; İsrail’in Kızıl Deniz’in ortasından geçtiğini ve firavun ve ordusunun Kızıl Deniz’e döküldüğünü; Kenanlı kralların öldürüldüğünü ve ülkelerinin İsrail’e mülk olarak verildiğini görüyoruz – tüm bunların hepsi Yehova’nın sonsuza kadar süren sevgisine örnek oluştururlar. 2 O’nun sevgisi sonsuz idi, sonsuzdur ve sonsuz olacaktır. Her şeyin Tanrının yüceliği ile sonuçlanması gerekir.

Bunu hatırlayalım ve tüm ahmakça mantık yürütmelerinden ve bilgisiz tartışmalardan vazgeçelim. Tanrıyı tüm yollarında haklı çıkarmak, O’nun önünde kutsal tapınma ile başlarımızı eğmek, O’nu sorgulanamaz yargılarını kabul etmek ve tüm yollarının doğru ve adil olduğundan emin olarak güven içinde dinlenmek, bizler için bir ayrıcalıktır. Tüm bunları anlamayız, zaten anlamamız imkansızdır. Sınırlı olan sınırsız olanı kavrayamaz. İşte pek çok kişinin yanıldığı nokta burasıdır. Bu kişiler Tanrının yönetiminin eylemleri hakkında mantık yürütürler ve Yaratıcı nasıl yaratığın ötesinde ise O’nun eylemlerinin de aynı şekilde insan düşüncesinin ötesinde olduğunu anlayamazlar. Hangi insan zihni tanrısal takdirin derin gizemlerini çözebilir ki? İnsan varlıkları, kadınlar, erkekler ve çocuklar ile dolu bir kentin bir saat içinde bir yanardağın kızgın lavları altında kalmasının nedenini izah edebilir miyiz?

Tamamen imkansız ve yine de bu, insan tarihinin sayfasında kayıtlı duran binlerce gerçekten bir tanesidir; tüm bunlar en dev zihin anlayışının bile ötesinde bulunan gerçeklerdir. Şehir ve kentlerimizin dar sokaklarında, bulvarlarında, avlularında ve arazilerinde dolaşın; bu yerlerde sefalet, yoksulluk ve manevi aşağılanma içinde yaşayan insan varlıklarının binlercesine bakın. Tüm bunların nedenini açıklayabilir miyiz? Tanrının bu durumlara neden izin verdiğini anlatabilir miyiz? Bizler, bunu yapmaya mı çağrıldık? Bu tür meseleleri tartışmanın bize düşmediği okuyucu tarafından yeterince aşikar değil midir? Ve eğer biz bilgisizliğimiz ve akılsızlığımız nedeni ile tanrısal yönetimin anlaşılmaz gizemleri hakkında mantık yürütmeye kalkar isek olumlu bir sadakat göstermediğimiz için nihai bir zihin karışıklığından başka ne bekleyebiliriz ki?

Bu düşünce çizgisinde hareket etmek okuyucunun bölümümüzün bu ilk satırlarını anlamasını sağlayacaktır. Kenan halkının İsrail tarafından hiç bir merhamet görmemesi gerekiyor idi. Kenan halkının suçları zirveye ulaşmış idi ve artık onlar için tanrısal yargının katı infazından başka hiç bir yol kalmamış idi. “Bu ulusların tümünü yok etmelisiniz. Bu uluslar ile antlaşma yapmayacaksınız ve onlara acımayacaksınız. Kız alıp vermeyeceksiniz. Kızlarınızı onların oğullarına vermeyeceksiniz. Ve oğullarınıza da onlardan kız almayacaksınız. Çünkü onlar oğullarınızı beni izlemekten saptıracak ve başka ilahlara tapmalarına neden olacaklardır. O zaman Rab size öfkelenecek ve sizi çabucak yok edecek. Onlara şöyle yapacaksınız: sunaklarını yıkacak, dikili taşlarını parçalayacak, Aşera putlarını devirecek ve öbür putlarını yakacaksınız.” Yasanın Tekrarı 7:2-5.

İşte, Yehova’nın halkına vermiş olduğu buyruklar bunlar idi. Ve bu buyruklar net ve anlaşılır idi. Kenan halkına merhamet edilmeyecek, onlar ile hiç bir antlaşma yapılmayacak, onlar ile herhangi hiç bir şekilde birlik ya da paylaşma olmayacak idi; yargı kesin idi ve onlardan tam bir ayrılık söz konusu olmalı idi.

Bunlar biliniyor idi, ama ne yazık! İsrail, çok kısa süre içinde bu buyrukların tamamını ihlal etti. Kenan diyarına ayak basar basmaz Givonlular ile antlaşma yaptılar. Hatta Yeşu’nun kendisi bile bu tuzağa düştü. Givonluların kuruyup küflenen ekmekleri, sıyrılıp yırtılan şarap tulumları ve yıpranan giysileri ile çarıkları topluluk önderlerini etkiledi ve onların Tanrının aşikar buyruğuna doğrudan karşıt bir şekilde hareket etmelerine neden oldu. Eğer İsrail topluluğu tanrı sözünün yetkisi tarafından yönetilmiş olsa idi o zaman tamamen yok etmeleri gereken Givon halkını hayatta bırakmak gibi ölümcül bir hataya düşmezler idi. Ama İsrail halkı gözlerinin gördüğüne göre karar verdi ve bu davranışlarının sonuçlarını biçmeleri gerekti. 3

Sade itaat şeytanın hilelerine karşı en büyük manevi güvencedir. Givonluların öyküsü hiç kuşkusuz görünüşte makul idi ve doğru görünüyor idi ve dışardan bakıldıkları zamanda sözlü ifadelerine uygun bir görünüm sergiliyorlar idi. Ama eğer Rabbin sözünü hatırlamış olsalar idi bunların hiç biri ne Yeşu’yu ne de önderleri etkilemeyecek idi; onlar ise Tanrıdan işitmiş oldukları söze itaat etmek yerine gözleri ile gördüklerine göre mantık yürüttüler ve bu davranışalrı onları başarısız kıldı. Mantık, Tanrı halkı için bir rehber değildir; bizlerin mutlak ve tam bir şekilde Tanrının sözü tarafından yönetilmemiz ve O’nun sözü tarafından rehberlik almamız gerekir.

Bu, en yüce düzene ait olan bir ayrıcalıktır. Ve Tanrının en basit ve en az bilgili çocuğu bile bu ayrıcalığa sahiptir. Tanrının ailesindeki en genç ve en güçsüz çocuğu bile Tanrının sözü, Tanrının sesi ve Tanrının bakışı tarafından rehberlik alabilir. İhtiyacımız olan tek şey, alçakgönüllü ve itaatkar bir yürektir. İtaat büyük bir zeka gücü ya da akıl talep etmez; eğer talep etmiş olsa idi o zaman Hristiyanların büyük çoğunluğuna ne olur idi? Eğer Hristiyanların çoğunluğu yalnızca eğitimli, derin düşünebilen ve uzağı gören kişiler olsalar idi o zaman çoğumuz umutsuzluğa kapılıp vazgeçebilir idi.

Ama Tanrıya şükürler olsun ki durum böyle değildir. Aslında durum tam aksinedir; Tanrı halkının tüm çağlardaki tarihine baktığımız zaman insan bilgeliğinin, insan eğitiminin ve insan aklının doğru yerlerde muhafaza edilmedikleri takdirde kesin bir tuzağı kanıtladıklarını ve düşmanın eline maalesef daha etkili silahlar verdiklerini görürüz. Eğer Tanrının kilisesini çağdan çağa rahatsız eden tüm sapıklıkları inceler isek bunların nedeninin itaatsizlik olduğunu görürüz. Ve bu itaatsizliği yapanlar bilgisiz ve basit kişiler değil, eğitimli ve zeki kişilerdir. Ve biraz önce Yeşu kitabında işaret etmiş olduğumuz bölümde Givonlular ile antlaşma yapan kim idi? Sıradan kişiler mi? Hayır, topluluğun önderleri! Hiç kuşkusuz hepsi de bu hataya dahil olmuşlar idi. Ama bu yanlış yolda rehberlik eden kişiler önderler idi. Topluluğun başları ve önderleri Tanrının anlaşılır ve net sözünü ihlal ettikleri için şeytanın tuzağına düşmüşler idi.

“Onlar ile hiç bir antlaşma yapmayacaksınız.” Bundan daha anlaşılır bir buyruk olabilir mi? Yıpranmış giysiler, eski çarıklar ve küflenmiş ekmek, tanrısal buyruğun anlamını değiştirebilirler miydi? Ya da topluluk açısından uyulması gereken kesin itaatin acil gerekliliğini ortadan kaldırabilirler miydi? Kesinlikle hayır. Bir saç teli bile Tanrı sözüne itaatin standardını asla değiştiremez.  Eğer yolumuzda güçlükler var ise, eğer önümüze karmaşık koşullar çıkıyor ise eğer hazırlıklı olmadığımız durumlar ile karşılaşıyor isek ve bir karar alma gücü oluşturamıyor isek o zaman ne yapmamız gerekir? Mantığa mı başvuralım? Bir an önce karar alıp harekete mi geçelim? Kesinlikle hayır! Peki, o zaman ne yapalım? Tanrıyı bekleyelim; sabırla, alçakgönüllülük ile ve inanarak Tanrıyı bekleyelim. Ve O kesinlikle öğüt verecek ve rehberlik edecektir. “Tanrı yumuşak huylulara adalet ile rehberlik edecek ve yollarını alçakgönüllülere gösterecektir.” Eğer Yeşu ve önderler bu şekilde davranmış olsalar idi, o zaman Givonlular ile asla bir antlaşma yapmazlar idi ve eğer okuyucu bu şekilde davranır ise o zaman her kötü işten kurtarılacak ve Rabbimiz ve Kurtarıcımız İsa Mesih’in sonsuza kadar kalacak olan krallığında korunacaktır.

Bölümümüzün altıncı ayetinde Musa halkın önüne Kenan halkına nasıl davranacakları ile ilgili manevi çizginin temelini koyar – kesin ve katı bir ayrılık ve acımasız bir yargı. “Siz Tanrınız Rab için kutsal bir halksınız. Tanrınız Rab öz halkı olmanız için, yeryüzündeki bütün halkların arasından sizi seçti.” Yasanın Tekrarı 7:6.

Burada ortaya konan ilke çok ağır bir özellik taşımaktadır. Halkın neden Kenanlılardan ayrı durması gerekiyor idi? Halkın Kenanlılar ile neden kesin bir kararlılık içinde bir antlaşma yapmayı ve birbirlerinden kız alıp vermeyi reddetmeleri gerekiyor idi? Neden onların sunaklarını yok etmeleri, putlarını kırmaları ve dikili taşlarını parçalamaları gerekiyor idi? Nedeni basit, çünkü onlar Tanrının kutsal halkı idiler. Ve onları kutsal bir halk yapan kim idi? Yehova. Yehova onları seçmiş ve sevgisini üzerlerine koymuş idi; onları kurtarmış idi; ve Kendisi için ayırmış idi. Ve bu yüzden onların nasıl olmaları gerektiği ve nasıl davranmaları gerektiği konusunda tanrısal takdire sahip idi. “Kutsal olun, çünkü Ben kutsalım.”

Bu ifade hiç bir şekilde şu ilkeye işaret etmemektedir.”Sen kendi kendine dur, ben senden daha kutsalım.” Şu sözlerden tanrının düşüncesini görebiliriz: “Rabbin sizi sevmesinin ve seçmesinin nedeni öbür halklardan daha kalabalık olduğunuz değil. Siz, sayıca öbür halklardan azdınız. Rab size sevgisini göstermek ve atalarınıza ant içerek verdiği sözü yerine getirmek için güçlü eli ile sizi Mısır’dan çıkardı ve köle olduğunuz ülkeden, Mısır firavununun elinden sizi kurtardı.” (7 ve 8. Ayetler)

Bu sözler İsrail için seçilmiş sözler! Çok sağlıklı ve gerekli sözler! İsrail halkının hatırlaması gereken şu idi: tüm saygınlıklarını, tüm ayrıcalıklarını ve tüm bereketlerini kendi yaptıkları iyiliklere ve yüceliklerine değil yalnızca Yehova’ya borçlu idiler; Yehova sınırsız iyiliği ve egemen lütfu ile onların ataları ile yapmış olduğu antlaşma gereği Kendisini onlar ile özdeşleştirmiş idi – “her konuda düzenlenen ve kesin olan bir antlaşma”. Onların mutluluklarının ve manevi güvencelerinin sağlam temelini oluşturan şey, öz güven ve öz çabaya karşı olan tanrısal bir panzehir idi. Her şey Tanrının sonsuz bir dengeye sahip olan değişmez lütfuna dayanmakta idi. Ve bu yüzden insanın övünmesi söz konusu olamaz idi. “Canım Rab ile övünür; alçakgönüllüler bunu işitecek ve sevinecekler.”

“Et ve kanın Tanrının önünde kendisini yüceltemeyeceği” Tanrının hedeflemiş olduğu amacıdır. İnsanın tüm küstahlığının bir kenara bırakılması gerekir. Tanrı, insan gururunu gizleyecektir. İsrail’e, köklerini ve gerçek durumunu hatırlaması öğretilmeli idi – Mısır’daki tutsaklar – sayıca az olan halk – kibir ya da övüngenliğe yer yoktu. İsrail halkı hiç bir şekilde çevrelerinde bulunan uluslardan daha iyi değiller idi. Ve bu nedenle kendilerinin yüce seçilişleri ve manevi büyüklüklerinin nedeni sorulduğu takdirde tüm bu ayrıcalıklarının nedeninin Tanrının koşulsuz sevgisi ve antlaşmasına olan sadakati olduğunu bilmeleri ve söylemeleri gerekiyor idi. “Bizi değil ya Rab, bizi değil, sevgin ve sadakatin uğruna Kendi adını yücelt.” Mezmur 115:1.

“Bu nedenle tanrınız Rabbiin tanrı olduğunu bilin. O, güvenilir Tanrıdır, Kendisini sevenlerin ve buyruklarına uyanların bininci kuşağına kadar antlaşmasına bağlı kalır. Kendisinden nefret edenlere ise üzerlerine yıkım göndererek karşılık veriri. Rab Kendisinden nefret edene karşılık vermekte gecikmeyecek.” Ayetler 9,10.

Burada önümüze iki önemli gerçek konulmuştur; ilki, Tanrıyı gerçekten seven herkesin zengin teselli ve refah bolluğuna sahip olacağıdır; ikincisi ise, Tanrıdan nefret edenlerin üzerine yıkım geleceğidir. Tanrıyı ve O’nun buyruklarını gerçekten seven kişiler O’nun yumuşak merhametini ve değişmez sadakatini hesaba katabilirler. “Tanrının, Kendisini sevenler ve amacı uyarınca çağrılmış olanlar ile birlikte her durumda iyilik için etkin olduğunu biliriz.” Romalılar 8:28. Eğer sınırsız lütuf aracılığı ile tanrının sevgisine yüreklerimizde sahip isek ve O’nun korkusu her zaman gözlerimizin önünde ise işte o zaman her şeyin iyi olacağından –iyi olması gerektiğinden – emin olarak sağlam bir cesaret ve sevinçli bir güven ile yolumuza devam edebiliriz. “Sevgili kardeşlerim yüreğimiz bizi suçlamaz ise Tanrının önünde cesaretimiz olur. O’ndan ne diler isek alırız. Çünkü O’nun buyruklarını yerine getiriyor ve O’nu hoşnut eden şeyleri yapıyoruz.” 1.Yuhanna 3:21,22.

Bu gerçek çok önemli ve sonsuz bir gerçektir – İsrail için bir gerçek, kilise için bir gerçek. Tanrısal takdir bu konuda hiç bir şeyi değiştirmez. İster Yasanın Tekrarı 7.bölümü, ister 1.Yuhanna3.bölümü inceleyelim, öğreneceğimiz şey aynı önemli pratik gerçektir; yani, Tanrı kendisinden korkanlardan ve O’nu sevenlerden ve buyruklarını yerine getirenlerden hoşlanır.

Bu konuda yasal bir unsurun bulunması gerekir mi? Hiç bir şekilde gerekmez. Sevgi ve yasallığın ortak noktası yoktur. İki zıt kutup kadar birbirlerinden uzaktırlar. “tanrıyı sevmek O’nun buyruklarını yerine getirmektir. Ve O’nun buyrukları da ağır değildir.” 1.Yuhanna 5:3 İtaatimizin ruhu ve zekası, temeli ve karakteri yasallığın tam aksi olduklarını kanıtlarlar. Üzerlerine ne zaman itaat baskısı gelse “Yasal! Yasal!” diye bağırmaya hazır olan bu kişilerin üzücü ve büyük bir hataya düştüklerine dair kanaatimiz derin ve kesindir. İtaatimiz aracılığı ile Tanrının çocuklarının yüce konumu ve ilişkisini kazanmamız gerektiği gerçekten öğretildiği takdirde o zaman yasallığın ciddi suçlaması konusunda adil olarak ısrar edilebilir. Ama Hristiyan itaatine bu tür bir hakarette bulunmak – tekrar ediyoruz- ciddi bir ahlak hatasıdır. İtaat asla evlat olmanın önüne geçemez ama itaatin her zaman evlat olmayı izlemesi gerekir.

Ve şimdi biz bu konu üzerinde iken okuyucunun dikkatini Yeni Antlaşmadaki kutsal yazılara ait bir ya da iki bölüme çekmemiz gerekir. Böylelikle pek çok zihnin netlik arzusunu yerine getirmek için yardımcı olmuş oluruz. Matta 5.bölümde şu sözleri okuruz: “Komşunu seveceksin ve düşmanından nefret edeceksin dendiğini duydunuz. Ama ben size diyorum ki düşmanlarınızı sevin ve size zulmedenler için dua edin. Öyle ki, göklerdeki Babanızın oğulları (huioi) olasınız çünkü O güneşini hem iyilerin hem de kötülerin üzerine doğdurur ve yağmurunu da hem doğruların hem de eğrilerin üzerine yağdırır…. Bu nedenle göksel Babanız yetkin olduğu gibi siz de yetkin olun.” Matta 5:43-45,48.

Bu bölüm bazı kişilerin kanaatine göre çocukların ilişkilerinin belirli bir eylem çizgisi tarafından elde edilerek öğretildiğidir. Ama durum böyle değildir. Bu konu Babamızın karakteri ve yolları ile ilgili manevi bir uygunluk meselesidir. Günlük yaşamda bazen şu sözleri duyarız: “Eğer şu şekilde hareket eder isen babanın oğlu olamazsın.” Bu sözler sanki Rabbimizin söylediği sözler gibidir. “Eğer göksel Babanızın çocukları olmak istiyor iseniz, herkese karşı lütuf ile hareket etmeniz gerekir, çünkü O  bu şekilde hareket etmektedir.”

Yine 2.Korintliler 6.bölümde şunu okuruz: “Nitekim tanrı şöyle diyor: ‘Aralarında yaşayacak ve aralarında yürüyeceğim. Onların Tanrısı olacağım ve onlar da benim halkım olacak. Bu nedenle, ‘İmansızların arasından çıkıp ayrılın’ diyor Rab. ‘Murdara dokunmayın, ben de sizi kabul edeceğim.’ Her Şeye Gücü Yeten Rab Tanrı diyor ki, ‘Size Baba olacağım. Sizler de oğullarım ve kızlarım olacaksınız.” 2.Korintliler 6:16-18. Buradaki konu tanrısal bir operasyon tarafından şekil verilen çocukların gizli ilişkisinin bir meselesi değildir. Ama çocukların(huious), kötüden ayrılmasının bir sonucu olarak herkes önünde kabul edilen konumlarıdır. 4

Okuyucu için bu önemli ayrımı göz önüne alması kendisi için yararlı olacaktır. Bu konu çok önemli bir pratik değere sahiptir. Bizler, dünyadan ayrıldığımız için çocuklar haline dönüşmüyoruz. “Çünkü Mesih İsa’ya iman ettiğiniz için hepiniz Tanrının çocuklarısınız. “ Galatyalılar 3:26. “Kendisini kabul edip adına iman edenlerin hepsine Tanrının çocukları olma hakkını verdi. Onlar ne kan ne beden ne de insan isteğinden doğdular; aksine, Tanrıdan doğdular.”Yuhanna 1:12,13. “O, bizi gerçeğin bildirisi ile yaşama kavuşturdu.” Yakup 1:18. Tanrıya övgüler olsun ki, bizler tanrısal bir operasyon olan yeniden doğuş aracılığı ile ilk ve son kez olmak üzere Tanrının çocukları olduk. Doğal doğumumuz ile yapmamız gereken ne idi? Hiç bir şey. Gerçekten aşikar olarak hiç bir şey! Ve ruhsal doğumumuz ile ilgili olarak ne yapmamız gerekir? Yine aşikar bir şekilde hiç bir şey!

Ama o zaman hatırlamamız gereken nokta şu olacaktır:

Tanrı yalnızca Kendi Kendisi ile özdeşleşebilir ve herkesin önünde yalnızca O’na layık olan bir yolda yürümenin peşinden giden kişileri kabul edebilir. Eğer yollarımız O’nun yolları değil ise eğer yanlış davranışların her çeşidine bulaşmış isek ve eğer imansızlar ile aynı boyunduruk altına girmiş isek o zaman Tanrıdan bize evlatları olarak sahip olmasını nasıl bekleyebiliriz? İbraniler 11.bölümde şu sözleri okuruz: “Onlar bu yeryüzünde yabancılar ve göçmenler olduklarını kabul ettiler ve açık bir şekilde “vatanlarını aradıklarını” ifade ettiler ve onlardan şu şekilde söz edildi: “Tanrı, onların Tanrısı olarak anılmaktan utanmadı. Tanrı herkesin önünde Kendisini onlar ile özdeşleştirebildi ve onları kabul etti. Ve onlara kendisine ait evlatlar olarak sahip olabildi.

Sevgili okuyucu, yüreklerimizi bu önemli pratik konu üzerinde düşünebilmeleri için ciddi bir şekilde uyarlayalım. Yürek gerçek ve doğruluk içinde şunu araştırsın: herhangi bir konuda imansızlar ile aynı boyunduruk altında mıyız, değil miyiz? Eğer aynı boyunduruk altında isek o zaman şu sözlere kulak verelim: “Onların arasından çıkın ve onlardan ayrılın ve murdar olan hiç bir şeye dokunmayın.” Bu kutsal buyruğu yerine getirmek bizi dar kafalılık, bağnazlık ve hoşgörüsüzlük gibi suçlanmalara maruz bırakabilir; Ferisilere özgü kibir ve özgüven gibi konuları gündeme getirebilir. Ve bize yargılamamamız gerektiği ya da kendimizi diğer insanlardan daha kutsal bir yere koymamamız gerektiği söylenebilir.

Tüm bu tartışma konularına verilecek sade ve sonuç getirecek bir yanıta sahibiz, yani, Tanrının net buyruğu! Tanrı bize, imansızların arasından çıkmamızı, onlardan ayrılmamızı ve murdar olana dokunmamamızı söyler ve tüm bunların nedeni O’nun bizi kendisine kızlar ve oğullar olarak almak ve kabul etmek istemesidir. Ve bu, bizim için yeterli olmalıdır. Bırakalım insanlar bizim hakkımızda ne düşünürler ise düşünsünler ve ne söylerler ise söylesinler, bize kendilerini hoşnut eden ne var ise onu söylesinler; tanrı er ya da geç onların bu davranışlarına müdahale edecektir; eğer Tanrı tarafından kabul edilmeyi ve O’nun bize sahip olmasını istiyor isek o zaman bize düşen görev kendimizi imansızlardan ayırmaktır. Eğer imanlılar, imansızlar ile karışırlar ise o zaman Her Şeye Gücü Yeten Rabbin kızları ve oğulları olarak nasıl tanınır ya da nasıl ayırt edilebilirler?

Ama belki de bize şöyle bir soru sorulabilir: “İmansızların kim olduklarını nasıl bileceğiz? Herkes İmanlı olduğunu ağızları ile ikrar etmekte; herkes Mesih’e ait olduğunu söylemekte; çevremiz bilgisiz putperestler ya da imansız Yahudiler ile kuşatılmış değildir; o zaman biz bu konuda yargıya nasıl varacağız? Hristiyanlığın ilk günlerinde elçi, Korint’teki topluluğa mektubunu yazdığı zamandaki dönemde sınır çizgisi bir güneş ışını kadar net idi. Orada üç farklı sınıf mevcut idi. “Yahudiler, diğer uluslardan olanlar ve Tanrının kilisesi. Ama şimdi her şey değişmiş durumdadır; Hristiyan bir ülkede ve Hristiyan bir yönetim altında yaşıyoruz. Ve bulunduğumuz çevre Hristiyanlar tarafından oluşturulmakta. Ve bu yüzden 2.Korintliler 6.bölüm bize uyarlanamaz. Kilise bebeklik döneminde iken her şey yolunda gidiyor idi; hem Yahudilikten hem de diğer uluslar olarak putperestlikten yeni çıkmışlar idi; Ama şimdi kilise tarihinin ilerlemiş olan aşamasına böyle bir ilkeyi uyarlamayı düşünmek bile asla akla getirilmemesi gereken bir noktadır.

Bu zeminde bulunan herkese soracağımız çok basit bir soru vardır: Kilisenin, Yeni Antlaşma’nın artık onun rehberi ve yetkisi olmadığı bir tarih aşamasına ulaşmış olduğu doğru mudur? Kutsal yazıların sınırının ötesine mi geçtik? Eğer böyle ise o zaman ne yapmamız gerekir? Rehberlik için geri mi dönmeliyiz? Eğer bir an için 2.Korintliler 6.bölümün şimdiki imanlılara uyarlanmadığını kabul edecek olur isek o zaman Yeni Antlaşma’nın herhangi bir bölümünü kendimize uyarlamaya ne gibi bir hakkımız olabilir?

Gerçek şudur ki, kutsal yazılar bir bütün olarak Tanrının kilisesi olarak tasarlanmışlardır ve bu kilisenin her üyesi için özel bir şekilde yazılmışlardır. İşte bu yüzden kilise yeryüzünde kaldığı sürece kutsal yazıların uyarlanması gerekli ve geçerli kalacaktır. Bu konuyu sorgulamak, esin ile yazılmış olan kutsal yazılarda bize öğüt veren elçinin sözlerine karşı olan ifadeler sunmaktır. Kutsal yazılar “kurtuluş konusunda bilge kılarlar”, yani “Mesih İsa’ya iman aracılığı ile seni bilge kılıp kurtuluşa kavuşturacak güçte olan kutsal yazıları çocukluğundan beri biliyorsun.” 2.Timoteos 3:15.

Yeni bir ışık ya da taze bir açıklama istemiyoruz; “Tüm gerçeğe” değerli Kutsal Kitabımızda sahibiz. Tanrıya Kutsal Kitap için şükürler olsun! Bizi bilge kılması için bilimi ya da felsefeyi istemiyoruz. Tüm gerçek bilim ve tüm sağduyulu felsefe kutsal yazıların tanıklığını dokunulmaz bırakacaktır. Kutsal yazılara ekleme yapamazlar ama ona ona karşı da olmayacaklardır. İmansız kişiler bize ilerleme, gelişme ve bilimin ışığı gibi konular hakkında konuştukları zaman, kutsal bir güvenceye sahip olarak sükunet içinde, bu “tüm gerçek” ve bilge kılıp kurtuluşa kavuşturacak güç” ifadelere başvurmamız yerinde olur. Hamdolsun ki, bu ifadelerin ötesine geçmek imkansızdır. “Tüm gerçeğe” eklenebilecek ne olabilir ki? Rabbimiz İsa Mesih’in gelişi yaklaşır iken bizi Tanrı sözünden başka bilge kılacak olan ne olabilir ya da bu konuda ne yapabiliriz ki?

Ve ayrıca bunun da ötesinde, kilise ve dünyanın birbirleri ile ilişkili konumları içinde ne olur ise olsun, hiç bir değişiklik olmadığını hatırlayalım. Rabbimiz, Kendi halkının bu dünyadan olmadığını, hatta Kendisinin de bu dünyadan olmadığını söylediği zaman (Yuhanna 17.bölüm) yani, bin sekiz yüz yıl önce bu ifadeler nasıl gerçek ve geçerli iseler bu gün için de aynı durum söz konusudur. Dünya hala dünyadır. Dünya belki bazı yerlerde giysisini değiştirmiş olabilir ama gerçek karakterini, ruhunu ve ilkelerini değiştirmemiştir. İşte bu yüzden Pavlus Korint’teki kiliseye mektubunu yazdığı zaman imanlılar için “imansızlar ile aynı boyundurukta olmak” ne kadar yanlış ise, bu gün de aynı derecede yanlıştır. Bu konunun üzerinden atlayıp geçemeyiz. Bu konudaki sorumluluğumuz bir kenara atamayız. Şu sözleri söylememiz hiç bir şekilde mümkün değildir: “Yargı yapmamamız gerekir.” Yargı yapmaya bağımlıyız. Eğer yargıda bulunmayı reddeder isek, eğer itaat etmeyi reddeder isek o zaman bu isyan etmekten başka nedir? Tanrı şöyle der: “Onların arasından çıkıp ayrılın.” Eğer yanıtımız “biz yargıda bulunamayız” olur ise biz nerede duruyoruz? Gerçek şudur ki, yargılama konusunda bize mutlak buyruk verilmiştir. “İmanlılar topluluğunun dışındakileri yargılamaya benim ne hakkım var? Sizin de yargılamanız gereken kişiler topluluğun içindekiler değil mi? Topluluğun dışında kalanları Tanrı yargılar. Kötü adamı aranızdan kovun.” 1.Korintliler 5:12,13.

Ama artık bu tartışma ile ilgili konuya burada son vereceğiz. Biraz önce alıntısını yapmış olduğumuz bölümün doğrudan uygulanmasına sahip olan tek kişinin okuyucunun kendisi olduğuna inanıyoruz. Konu, işaret edildiği gibi tam olarak belirgindir. Tüm Tanrı halkını imansızların yanından çıkıp onlardan ayrılmaya ve murdar olana dokunmamaya çağırır. Tanrı, halkına Kendisi için sahip olmak amacı ile halkından böyle yapmasını talep eder ve şurası kesindir ki, Tanrının bu konudaki lütufkar isteğine karşılık vermemiz yüreklerimizin derin ve gayretli arzusu olması gerekir; bu konuda dünyanın bizim ile ilgili düşüncelerini tamamen göz ardı etmeliyiz. Bazılarımız hakkımızda dar görüşlü olduğumuzun düşünülmesinden çok korkarlar; ama ah! Gerçekten Tanrıya adanmış bir yürek, insanlarımızın hakkımızda ne düşündüklerine ne kadar az önem verir! İnsan düşünceleri bir saat içinde yok olurlar. Mesih’in yargı kürsüsü önünde göründüğümüz zaman, O’nun yüceliğinin tam parlaklığında durduğumuz zaman insanların hakkımızda dar ya da açık görüşlü, bağnaz ya da liberal olduğumuzu düşünmeleri kimin umurunda olacaktır? Ve neden şimdi de bu konu üzerinde zihnimizi yoralım ki? Umurumuzda bile değil! Bizim için tek önemli konunun bizi “kabul etmiş Olan’a” kabul edileceğimiz şekilde hareket etmek olması gerekir. Bu durum hem yazar, hem okuyucu hem de Mesih’in bedeninin her üyesi için aynı olsun diye dua ediyoruz.

Şimdi bir an için bölümümüzün 10.ayetine dönelim; bu ayette, gerçek bize çok ağır ve ciddi bir şekilde sunulmuştur. “Kendisinden nefret edenlere ise üzerlerine yıkım göndererek karşılık verir.” Yasanın Tekrarı 7:10. 9.ayette Tanrıyı sevenlerin ve O’nun buyruklarına uyanların güvenilir Tanrı tarafından bininci kuşaklarına kadar antlaşmasına sadık kalacağı söylenir ve imanlılar bereketli bir şekilde teşvik edilirler; Tanrıdan nefret edenler için ise bu buyruğa kulak vermeyenler için uyarıcı bir not bulunmaktadır.

Tanrının düşmanları ile kişisel olarak yüz yüze geleceği o zaman yaklaşmaktadır; Bir kişinin Tanrıdan nefret ettiğini düşünmek bile ne kadar korkunçtur! Sevgi ve Işık olan Birinden nefret etmek, iyiliğin kaynağı olan, her iyi ve mükemmel armağanın Kendisinden geldiği Işıklar Babasından nefret etmek! Her canlı varlığın ihtiyacını Kendi elleri ile karşılayan, yavru kargaların bile feryatlarını işiten ve yabanıl hayvanların susuzluğunu gideren; sınırsız iyi, tek bilge Olan, kusursuz ve kutsal Tanrı, tüm güç ve kudretin Rabbi, yeryüzünün dört bir bucağını Yaratan ve hem canı hem de bedeni cehennemde yok etme gücüne sahip Olan’dan nefret etmek!

Değerli okuyucu, yalnızca şunu düşün: Tanrı gibi Birinden nefret eden herhangi bir varlık olabilir mi? Ve biz Tanrıyı sevmeyen kişilerin Tanrıdan nefret eden kişiler olmaları gerektiğini biliyoruz. İnsanlar bu noktayı anlayamayabilirler; çok az kişi Tanrıdan nefret ettiğini açığa vurabilir. Ama bu büyük meselede tarafsız bir zemin mevcut değildir. Ya Tanrıdan yana ya da O’na karşı olmak durumundayız. Aslında insanlar renklerini gösterme konusunda yavaş davranmazlar. Tanrıya yüreğinin derinliklerinde düşmanlık duyan bir kişi, bu nefretini, O’nun halkına, O’nun sözüne, O’na tapınmaya ve O’na hizmete nefret duyarak dışarı çıkartır. Bu konu ile ilgili olan şu ifadeleri ne kadar sık duyarız: “ Dindar kişilerden nefret ediyorum” – “dinsel konulardaki samimiyetsizlikten nefret ediyorum” – “Vaizlerden nefret ediyorum.” Aslında gerçek, Tanrıdan nefret edildiğidir. Dünyasal zihin Tanrıya karşı düşmandır. Tanrının yasasına boyun eğmez, çünkü eğemez; ve bu düşmanlık Tanrı ile ilgisi olan herkese ve her şeye karşı kendisini gösterir. Tövbe etmemiş her yüreğin derinliğinde Tanrıya karşı mutlaka bir nefret vardır. Her insan doğal hali ile Tanrıdan nefret eder.

Şimdi, Tanrı Yasanın Tekrarı 7:10 ayetinde şu beyanda bulunur:” Kendisinden nefret edenlerin üzerine yıkım göndererek karşılık verir.” Bu durum, çok ciddi bir gerçektir. Ve bu konu ile ilgili olan herkesin dikkati bu duruma çekilmelidir. İnsanlar bu gerçeği işitmekten hoşlanmazlar; pek çok kişi bundan etkilenmediğini ve buna inanmadığını ağzı ile ikrar eder. Kendilerini ve diğer kişileri bu konuda ikna etmek için uğraşırlar; Tanrı yarattıklarına böyle katı bir yargı ile davranmayacak kadar iyidir, naziktir, merhametli ve yardım severdir. Ama Tanrının yönetimdeki yollarının lütfundaki yolları kadar mükemmel olduğunu unuturlar. Tanrının yönetiminin kötüye ve kötülük yapanlara aldırmayacağı ya da onlara yumuşak bir şekilde davranacağını düşünürler.

Bu düşünce çok sefil ve çok ölümcül bir hatadır ve insanlar bu hatanın bedelinin çok ağır ve sonsuz olduğunu göreceklerdir. Tanrıya şükürler olsun ki O’nun egemen lütfu ve merhameti ile günahlarımız bağışlanmıştır, suçlarımız silinmiştir, mahkumiyetimiz iptal edilmiştir, mükemmel bir şekilde aklanmışızdır ve yüreklerimiz oğulluk ve kızlık ruhu ile doldurulmuştur. Ancak bu konu, bunlardan farklı bir konudur; bu konu, Rabbimiz İsa Mesih tarafından bize sonsuz yaşam veren, doğruluk aracılığı ile egemen olan bir konudur. Tanrı harikulade sevgisi aracılığı ile ruhta yoksul olan suçlulara doğruluk sağladı; kendisine ait bir doğruluğa sahip olmadığını bilen ve hisseden cehennemi hak etmiş olan günahkar sonsuz yaşama asla sahip olamaz idi; Tanrı yüreğindeki harika sevgisi ile sadece İsa’ya iman eden her iflas etmiş kırık yürekli zavallıyı hem aklayacağı hem de adil kalacağı bir lütuf sağlamıştır.

Ama aklımıza tüm bunların nasıl yapıldığına dair sorular gelebilir. Günah, önemsiz görülerek üzerinden atlayıp geçilmiş midir? Tanrısal yönetimin talepleri gevşetilmiş, tanrısal kutsallığın ölçüsü düşürülmüş ya da yasanın saygınlığına, katılığına ve görkemine uzaktan da olsa dokunulmuş mudur? Hayır, kurtaran sevgiye hamtlar ve övgüler olsun ki, bunların tam aksi olmuştur. Tanrının günaha karşı duyduğu sonsuz nefretinin ya da günahı sonsuza kadar mahkum edip cezalandırma amacının bundan daha dehşet verici bir ifadesi olmadı ve olamaz da! Tanrısal kutsallık, doğruluk ve gerçeğin ölçüsünün yasa ile görkemli bir şekilde haklı çıkarıldığını ya da tam olarak bina edildiğini belirtmemiz gerekir. Sonsuz Üçlü Birlik tarafından – Baba tarafından planlandı, Oğul tarafından plan yerine getirildi ve bu plan Kutsal Ruh tarafından açıklandı; kurtuluş planının yüceliği yasa tarafından haklı çıkarıldı ve bina edildi. Eğer Tanrı yönetiminin korkunç gerçekliğine, O’nun günaha karşı olan gazabına ve kutsallığının gerçek karakterine dair bazı şeyleri anlamak istiyor isek o zaman gözlerimizi çarmıha dikmeliyiz. Tanrının Oğlunun yüreğinden çıkan o acı feryada kulak vermemiz gerekir; Golgota tepesindeki gölgeler arasından yükselen feryada kulak verelim: “ Tanrım, Tanrım, beni neden terk ettin?” Böyle bir soru daha önce hiç sorulmamış idi; o günden bu yana böyle bir soru asla sorulmamıştır da ve asla sorulmayacaktır – böyle bir soru bir daha asla sorulamaz! İster bu soruyu soran Kişi üzerinde düşünelim, ister bu sorunun Kime sorulduğunu ya da yanıtın ne olduğunu düşünelim, görmemiz gereken bu sorunun sonsuzluğun tarihi olaylarında kesinlikle tek başına durduğunu anlamamız gerekir. Çarmıh hem Tanrının günaha olan nefretini hem de günahkara olan sevgisinin ölçüsünü ortaya koyar. Çarmıh, lütuf tahtının çürümez temelidir, Tanrı orada yani çarmıhta Tanrının günahlarımızı bağışlayabileceği ve bizi diriltilmiş ve yüceltilmiş bir Mesih’te mükemmel bir şekilde Tanrı doğruluğu yaptığı tanrısal adalet yeridir.

Ama eğer insanlar tüm bunları küçümser ve Tanrıya duydukları nefrette ısrar ederler ise ve buna rağmen yine de kötülük yapanları cezalandıramayacak kadar iyi ve nazik olduğundan söz ederler ise o zaman bu kişilerin durumu ne olacak? “ama Oğulun sözünü dinlemeyen (Yuhanna 3:36) yaşamı görmeyecektir. Tanrının gazabı böylesinin üzerinde kalır.” Yuhanna 3:36. 5 Bu mümkün olabilir mi? Bir an için şuna inanabilir miyiz? Adil bir Tanrı biricik, sevgili ve sonsuz zevki olan Oğlunun üzerine yargı infaz etti; çünkü O ağaçta bizim günahlarımızı üzerine aldı ve şimdi tövbe etmemiş olan günahkarların kaçıp gitmesine ve kaybolmasına izin mi verecek? Bu yeryüzüne şimdiye kadar gelmiş olan tek mükemmel İnsan- lekesiz, kutsal ve mükemmel İnsanoğlu olan İsa, doğru Kişi olarak doğru olmayanların günahları yüzünden acı çekti ve Tanrıya iman etmeyen ve Tanrıdan nefret eden ve kötülük yapan kişileri kurtarmak, bereketlemek ve onları göğe almak için ölüm acısı tattı ve tüm bunlar gerçekten oldu; çünkü Tanrı günahkarları cehennemde sonsuza kadar cezalandırmayacak kadar merhametli ve iyidir. Tanrı için, halkını günahlarından kurtarmanın bedeli biricik Oğlunu vermesi, O’ndan vazgeçmesi ve O’na vurması oldu! Tanrısız günahkarlar ve isyan edenler günahlarının içinde kalarak nasıl kurtulabilirler? Rab İsa Mesih boş yere mi öldü? Yehova hiç bir gereklilik yok iken Oğlunu sıkıntıya sokup O’ndan yüzünü mü gizledi? Golgota’da yaşanan korkunç dehşetin nedeni ne idi? Neden üç saat boyunca karanlık oldu? Neden “Tanrım, Tanrım, beni neden terk ettin?” gibi acı bir feryat işitildi? Eğer günahkarlar Mesih’e iman etmeden cennete gidebiliyorlar ise neden bunlara gerek duyuldu? Eğer Tanrı günahkarları cehenneme göndermeyecek kadar merhametli iyi ve lütufkar ise o zaman kutsal Rabbimiz bu korkunç acıyı neden çekti?

Ne kadar kötü bir akılsızlık! İnsanlar neden Tanrının gerçeği olmayan bir şeye inansınlar? Zavallı karanlık insan zihni kutsal yazıların sade öğretişini reddetmek amacı ile en feci bir saçmalığa bile inanacak durumdadır. İnsanlar iyi bir insani yönetime karşı davranmayı asla düşünmeyecekleri bir şekilde tek bilge, tek gerçek ve tek adil Tanrının yönetimine karşı düşmanca davranmakta tereddüt etmemektedirler! Kötülük yapanları cezalandırmayan ve cezalandırmayacak olan bir yönetim hakkında nasıl düşünmemiz gerekir? Böyle bir yönetim altında yaşamak hoşumuza gider miydi? Örneğin, Kraliçesi çok nazik, çok yumuşak huylu ve çok lütufkar olduğu için yasanın gerektirdiği şekilde suçluların cezalandırılmasına izin veremeyen bir İngiltere yönetimi hakkında ne düşünmemiz gerekir? Böyle bir yönetime sahip olan İngiltere’de kim yaşamak isterdi?

Değerli okuyucu, şimdi önümüzde olan bu tek ayetin insanların tanrısal yönetim konusunda kendi akılsızlık ve bilgisizlikleri nedeni ile geliştirdikleri tüm teori ve iddiaları tamamen kaldırdığını görmüyor musun? “Tanrınız Rabbin Tanrı olduğunu bilin. O, güvenilir Tanrıdır. Kendisini sevenlerin ve buyruklarına uyanların bininci kuşağına kadar antlaşmasına sadık kalır. Kendisinden nefret edenlere ise üzerlerine yıkım göndererek karşılık verir. Rab kendisinden nefret edene karşılık vermekte gecikmeyecek.” Yasanın Tekrarı 7:9,10.

Ah! İnsanlar keşke Tanrının sözüne kulak verseler! Öyle ki, O’nun gelecek olan gazap, yargı ve sonsuz ceza ile ilgili sevecen, empatik ve ciddi ifadeli uyarılarını ciddiye alsalar! Ve kendilerini ve diğer kişileri cehennem, ölümsüz solucanlar ve tükenmeyen ateş ile sonsuz işkence olmayacağına dair ikna etmeye uğraşmak yerine O’nun uyaran sesini dinleseler ve zaman çok geç olmadan Müjde’de önlerine konmuş olan umuda sığınmak için koşsalar! Böyle yaptıkları zaman gerçekten bilgece davranmış olurlar idi. Tanrı, Kendisinden nefret edenleri cezalandıracağını ilan ediyor. Bu cezanın düşüncesi bile ne kadar korkunç! Böyle bir cezaya kim dayanabilir? Tanrının yönetimi mükemmeldir; ve böyle olduğu için de kötünün yargılanmadan geçip gitmesine izin vermesi kesinlikle imkansızdır. Bundan daha basit hiç bir şey olamaz. Yaratılış’tan Vahiy kitabına kadar tüm kutsal yazılar insanların bu gerçeğe akılsızlık ile karşılık vermesini çok net ve çok güçlü bir şekilde ortaya koyarlar. Oysa gelecek olan gazaptan kaçmak, onu inkar etmekten çok daha iyi, çok daha bilgece ve çok daha güvenlidir. Gazap geldiği zaman bitmeyecek ve sonsuza kadar sürecektir! Tanrının gerçeğine karşı çıkmaya çalışmak herkes için tamamen boş bir çabadır. Tanrının her sözü sonsuza kadar duracaktır. Biz Tanrı yönetiminin eylemlerini O’nun halkı İsrail ve şimdiki imanlılar ile bağlantılı olarak anlarız. Tanrı, eski dönemdeki halkının kötülüklerine karşılık vermedi mi? Hayır, tam aksine! Onları sürekli olarak disiplin eden sopası ile ziyaret etti ve bunu yapmasının nedeni, onların Kendisinin Halkı olmaları idi; bu konuyu peygamber Amos’un şu sözleri aracılığı ile görelim: “Ey İsrail, kulak verin Rabbin size, Mısır’dan çıkardığı halka söylediği şu sözlere: ‘Yeryüzündeki tüm halklar arasından yalnız sizi tanıdım. Bu yüzden suçlarınızı karşılıksız bırakmayacağım.’” Amos 3:1,2.

Bu aynı ciddi ilkenin bu günkü imanlılara hitap eden benzer sözlerini Petrus’un birinci mektubunda yazdığını okuyoruz: “Çünkü yargının Tanrının ev halkından başlayacağı an gelmiştir. Eğer yargılama önce bizden başlar ise Tanrının Müjdesine kulak asmayanların sonu ne olacak? Doğru kişi güçlük ile kurtuluyor ise Tanrısız ve günahlı kişiye ne olacak?” 1.Petrus 4:17,18.

Tanrı Kendisine ait olan kişileri Kendisine ait oldukları için dünya ile birlikte yargılanmamaları için azarlar (1.Korintliler 11). Bu dünyanın çocuklarına kendi yollarından gitmeleri için izin verilir: ama onların günü de gelecektir  - karanlık ve ağır bir gün – bir yargı ve gazap günü. İnsanlar sorgulayabilir, tartışabilir ve mantık yürütebilirler ama kutsal yazılar farklıdır ve empatiktir. “Çünkü dünyayı atadığı Kişi aracılığı ile adaletle yargılayacağı günü saptamıştır. Bu Kişi’yi ölümden diriltmek ile bunun güvencesini herkese vermiştir.” Elçilerin İşleri 17:31. Tanrının herkesi adalet ile yargılayacağı o büyük gün yaklaşmaktadır.

Tanrının sevgili ve onurlu hizmetkarı Musa’nın kesinlikle Tanrının Ruhu aracılığı ile yürümüş olduğu yolu öğrenmek gerçekten eğiticidir; topluluğun vicdanı üzerine tanrısal yönetimin önemli ve ciddi gerçekliklerini vurgular. Musa’nın nasıl rica ettiğine ve ne gibi öğütler verdiğine kulak verelim: “Onun için bu gün size bildirmiş olduğum buyruklara, emirlere ve kurallara ve ilkelere uymaya dikkat edin. Bu ilkeleri dinler ve onlara özen ile uyarsanız Tanrınız Rab atalarınıza ant içerek verdiği söz uyarınca sizin ile yaptığı bu antlaşmaya bağlı kalacak. Sizi sevecek, kutsayacak ve çoğaltacak. Atalarınıza ant içerek size söz verdiği ülkede rahminizin meyvesini, toprağınızın ürününü ve tahılını, yeni şarabını, zeytinyağını, sığırlarınızın buzağılarını ve sürülerinizin kuzularını bereketli kılacak. Öbür halklardan daha çok kutsanmış olacaksınız. Erkekleriniz, kadınlarınız ve hayvanlarınız arasında döl vermeyen olmayacak. Rab her türlü hastalığı sizden uzaklaştıracak. Mısır’da gördüğünüz korkunç hastalıklardan hiç birini size vermeyecek. Tüm bu hastalıkları sizden nefret edenlere verecek. Tanrınız Rabbin elinize teslim edeceği halkların tümünü yok edeceksiniz. Onlara acımayacaksınız. İlahlarına tapmayacaksınız. Çünkü bu sizin için tuzak olacaktır.” Yasanın Tekrarı 7. 11-16.

Ne kadar da güçlü bir ifade! Nasılda etkileyici! İki sözcük grubuna dikkatinizi çekmek isteriz. İsrail’in yapması gereken, “kulak vermek”, “ilkeleri dinleyip onlara uymak” idi. Yehova ise onları sevecek, bereketleyecek ve çoğaltacak idi. Ama ne yazık, ah, ne yazık! İsrail başarısız oldu; yasa altında ve yönetim altında üzücü ve utanç verici bir şekilde başarısız oldu; ve bu yüzden sevilmek, bereketlenmek ve çoğalmak yerine üzerlerine yargı, lanet, kısırlık, dağılma ve keder gönderdi.

Ama İbrahim, İshak ve Yakup’un Tanrısı ve Rabbimiz İsa Mesih’in Tanrısı ve Babasına övgüler olsun ki, İsrail yasa ve yönetim altında başarısız olsa bile Tanrı zengin, değerli ve egemen lütfunda ve merhametinde başarısız olmadı. Tanrı İsrail’in atalarına ant içmiş olduğu antlaşmayı ve merhameti yerine getirecek idi. O’nun antlaşma vaadinden asla tek bir satır ya da nokta dahi eksilmeyecek idi. O, söz verdiği her şeyi zamanı gelince yerine getirecek idi. Vermiş olduğu lütufkar vaat sözlerinin hepsini tek tek yerine getirecek idi. Bunu İsrail’in itaati konusundaki zeminde yapamayacak olmasına rağmen sonsuz Oğlu İsa’nın değerli kanı aracılığı ile ve sonsuz antlaşmasının kanı sayesinde yapabilir ve yapacaktır – tüm yücelik O’nun eşsiz adına aittir!

Evet değerli okuyucu, İsrail’in Tanrısı değerli vaatlerinden tek bir tanesinin bile yerine gelmeyip yok olmasına tahammül edemez. Eğer aksi olsa idi, bize ne olur idi? Eğer Yehova’nın İbrahim ile olan antlaşması tek bir noktada dahi başarısızlığa uğrayacak olsa idi o zaman biz nasıl olur da güvenceye, dinlenmeye ve esenliğe sahip olabilir idik? İsrail’in tüm iddialarından vazgeçmiş olması doğru bir davranıştır. Eğer bu mesele et ve kana dayanan bir mesele olsa idi o zaman İsmail ve Esav öncelikli iddiaya sahip olurlar idi. Eğer mesele bir yasaya itaat meselesi olsa idi altın buzağı ve kırılmış tabletler onların melankolik öyküsünü anlatırlar idi. Eğer mesele Moav ile yapılan antlaşmanın temelindeki yönetim meselesi olsa idi o zaman ısrar edecek tek bir ricaları dahi olamaz idi.

Ama Tanrı İsrail’in yas tutulacak sadakatsizliğine rağmen yine Tanrı olarak davranacaktır; Çünkü “Tanrının armağanları ve çağrısı geri alınamaz ve bu yüzden “Tüm İsrail kurtulacaktır.” Tanrı, İbrahim’in tohumunun tüm sefalet ve yıkımına rağmen İbrahim ile yapmış olduğu antlaşmayı kesinlikle yerine getirecektir. Bu gerçeğe, buna karşı olan her düşünce, duygu ya da fikre rağmen kesinlikle sürekli ve sımsıkı sarılmamız gerekir. İsrail kendi sevgili ve kutsal ülkesinde yenilenecek, bereketlenecek ve çoğalacaktır. Çevrelerindeki kavak ağaçlarından lirlerini alacaklar ve kendi bağlarının ve incir ağaçlarının huzurlu gölgesi altında sevgili Kurtarıcıları ve Tanrılarına övgü şarkıları söyleyeceklerdir; önlerinde bin yıllık dönem boyunca parlak Şabat günleri bulunmaktadır. İşte, kutsal yazıların değişmez tanıklığı bu yöndedir ve bu tanıklık baştan sona değişmez; saygınlığı içinde muhafaza edilir ve Tanrının yüceliği için O’nun sonsuza kadar kalıcı antlaşması temelinde yerine getirilir.

Ama şimdi bölümümüze geri dönmemiz gerekiyor; son ayetler bizim özel dikkatimizi talep etmektedirler. Musa, Kenan diyarında İsrail’i korkutan uluslar ile ilgili olarak halkın yüreğini teşvik etmek için çok dokunaklı ve etkileyici bir şekilde konuşur: “’Bu uluslar bizden daha güçlü, onları nasıl kovabiliriz?’ diye düşünebilirsiniz. Onlardan korkmayacaksınız ve Tanrınız Rabbin onlara firavuna ve tüm Mısır’a yaptıklarını her zaman anımsayın. Tanrınız Rabbin sizi Mısır’dan çıkarmak için yaptığı her şeyi her zaman anımsayın. Tanrınız Rabbin sizi Mısır’dan çıkarmak için yaptığı büyük belirtileri, denemeleri, şaşılası işleri güçlü ve kudretli elini gözleriniz ile gördünüz. Tanrınız Rab şimdi korktuğunuz bu tüm halklara aynısını yapacaktır. Sizden gizlenerek sağ kalmış olanların üzerine hepsi yok olana dek eşek arısı gönderecektir. Onlardan yılmayacaksınız. Aranızda olan Tanrınız Rab ulu ve heybetli bir Tanrıdır. Bu ulusları önünüzden azar azar kovacak. Onları birden ortadan kaldıramazsınız. Yoksa çevrenizde yabanıl hayvanlar çoğalır. Tanrınız Rab onları elinize teslim edecek ve hepsi yok oluncaya dek onları şaşkına çevirecek. Krallarını elinize teslim edecek ve onların adlarını göğün altından sileceksiniz. Onları yok edene dek kimse size karşı duramayacak. İlahlarını simgeleyen putlarını yakacaksınız; üzerlerindeki altına ve gümüşe göz dikmeyecek ve bunları kendinize ayırmayacaksınız. Öyle ki, tuzağa düşmeyesiniz. Bu putlar Tanrınız Rabbin gözünde iğrençtir. Bu iğrenç şeyleri evinize getirmeyeceksiniz, yoksa siz de onlar gibi yok olursunuz. Onlardan çok nefret edecek ve tiksineceksiniz. Çünkü onlar yok olmaya mahkumdurlar.” Yasanın Tekrarı 7:17-26.

Tüm imansız korkuların en büyük çözümü, gözlerinizi yalnızca diri Tanrının üzerine dikmenizdir. Böylelikle yürek her tür zorluğun üzerine yükselecektir. Her çeşit zorluk ve karşıt etkilerin mevcut olduğunu inkar etmenin hiç bir yararı yoktur. Aksini yapmanın batmakta olan bir yüreğe huzur ve cesaret hizmeti vermeyeceği kesindir. Bazı kişiler Tanrı ile ilgili sahip oldukları pratik bilgiler yerine yaşamın katı gerçekliklerine dair kendi derin bilgisizliklerini kanıtlamaya kalkarlar ve denemelerden ve zorluklardan söz ettikleri zaman belirli bir tarzdan etkilenerek konuşurlar. Ve bizi yoldaki denemeleri, üzüntüleri ve zorlukları hissetmememiz konusunda ikna etmeye çalışırlar. Ve aynı zamanda bize omuzlarımızın üzerinde bir başa ya da göğsümüzde bir yüreğe sahip olmadığımızı söylemeye çalışırlar. Bu tür kişiler, yıkılmış durumda olan kişileri nasıl teselli edeceklerini bilmezler. Bu kişiler yalnızca gözlem yapan teoristlerdir; günlük öykümüzün asıl gerçekleri ile çatışma ya da mücadele etme aracılığı ile canlarımız ile hiç bir şekilde ilgilenemeyecek olan kişilerdir.

Musa kardeşlerinin yüreklerini teşvik etmek için neyin ardından gitti? Onlara “Korkmayın” dedi, ama neden böyle dedi? Bu sözü, ortada düşman, tehlike ya da zorluk olmadığı anlamına mı geliyor idi? Hayır, ama İsrail’in Tanrısı Rab onların arasında idi ve bu Tanrı heybetli ve müthiş idi. İşte gerçek huzur ve teşvik bu sözlerde bulunur; düşmanlar orada idiler ama güven kaynakları Tanrı idi. Kral Yehoşafat da denendiği ve baskı altında kaldığı dönemlerde de kendisini ve kardeşlerini teşvik etmek istemiş idi. “Ey Tanrımız, onları yargılamayacak mısın? Çünkü bize karşı gelen bu topluluğa karşı bizlerin hiç bir gücü sahip yok; aynı zamanda ne yapacağımız da bilmiyoruz, ama gözlerimizi Sana diktik.”

İşte değerli sır burada bulunur. Gözlerin Tanrıya bakması! Böyle yaptığımız zaman O’nun gücü bize gelir ve O’nun gücü de her şeyi çözümler: “Tanrı bizden yana ise, bize kim karşı olabilir?” Musa, değerli hizmeti aracılığı ile İsrail’in yüreğinde yükselen korkuları yatıştırır. “Bu uluslar benden daha güçlü!” Evet, ama bu uluslar heybetli ve kudretli Tanrıdan asla daha güçlü değillerdir. Hangi ulus O’nun önünde durabilir? Tanrının bu ulusların korkunç günahları nedeni ile onlara karşı ciddi bir düşmanlığı vardır; bu ulusların suçları tamamlanmıştır; hesap verme zamanları gelmiştir ve İsrail’in Tanrısı onları halkının önünden kovacaktır.

İşte bu yüzden İsrail’in düşmanın gücünden korkmasına gerek yok idi. Yehova bu konu ile ilgilenecek idi. Ancak, düşmanın tehdit eden gücünden daha fazlasından korkulması gereken bir durum var idi ve bu da putperestliğin sinsi tuzaklarının etkisi idi. “”İlahlarını simgeleyen putları ateş ile yakacaksınız.” Yürek bu buyruğa şu karşılığı verebilir: “Nasıl? Bu putları süsleyen altın ve gümüşleri de mi yok edeceğiz? Bunlar eritilerek iyi bir gelir elde edilemez mi? Böylesine değerli madenleri yok etmek yazık olmaz mı? Tamam putları yakmamızı doğrudur ama neden altın ve gümüşü kendimize ayırmayalım?”

Ah! Zavallı yürek mantık yürütmeye ne kadar da eğilimlidir. Bu nedenle pek çok kez kötü olanı terk etmeye ve yargılamaya çağrıldığımız zaman kendimizi aldatmış oluruz. Kendimize bir şeyler ayırmanın doğru olduğu konusunda kendimizi ikna ederiz. Bir şeyleri seçip alarak fark yaratacağımızı hayal ederiz. Kötünün bir kısmından vazgeçmeye hazırızdır ama hepsinden vazgeçmekte zorlanırız. Putların yapıldığı tahtayı yakmaya hazırızdır ama altın ve gümüşü kendimize ayırmak isteriz.

Ölümcül bir düşünce! “Üzerlerindeki altına ve gümüşe göz dikmeyecek ve bunları kendinize ayırmayacaksınız. Öyle ki, tuzağa düşmeyesiniz. Bu putlar Tanrınız Rabbin gözünde iğrençtir.” Putların tamamından vazgeçilmesi ve hepsinin bütünü ile yok edilmeleri gerekir. Lanetlenmiş bir şeyden bir tek parçanın geri kalması bile şeytanın tuzağına düşmek ve kendimizi insanların gözünde ne kadar değerli olsa da Tanrının gözünde iğrenç olan bir şeye bağlı kılmaktır.

Ve şimdi bölümümüzün son ayetlerine işaret edelim ve onlar üzerinde derin düşünelim. Eve bir iğrençlik getirmek bu iğrençliğe dönüşmektir. Ne kadar da ciddi bir durum! Bunu tam olarak anlıyor muyuz? Evine iğrenç bir şey getiren kişi aynı o iğrenç şey gibi lanetlenen bir kişi olacaktır.

Değerli okuyucu, Rabbin yüreklerimizi tüm kötülüklerden arındırasını ve O’na dürüst ve sadık kalmamızı sağlaması için dua ediyoruz!


1.   Pek çok editör tarafından “Uluslar” olarak çevrilmiştir. Mesih, “kutsalların Kralı “ olarak adlandırılmaz.

2.   Hristiyanların pek çoğu Mezmurlarda kötülerin üzerine gelen yargıyı anlatan dili yorumlamanın ve uygulamanın güç olduğunu düşünürler. Böyle bir dil kullanmak elbette şimdi biz Hristiyanlar için de uygun değildir çünkü bize düşmanlarımızı sevmemiz ve bizden nefret edenlere iyilik etmemiz ve bize zulmeden, bizi aşağılayarak kullanan kişiler için dua etmemiz ve onları bereketlememiz öğretilmiştir.

Ama şunu hatırlamalıyız ki, Tanrının lütuf altındaki göksel halkından oluşan kilisesi için geçerli olmayan yönetim altındaki yersel bir halk olan İsrail için mükemmel bir uygunluk oluşturabilir. Zeki hiç bir Hristiyan düşmanlarından ya da kötü kişilerden öç almayı bir an için bile düşünmemelidir, böyle bir düşünce çok uygunsuz olur. Bizler Tanrının lütfunu dünyaya duyurmaya çağrılan canlı örnekler olmalıyız – yumuşak huylu ve alçakgönüllü İsa’nın ayak izlerinde yürümeli, kötüye karşı koymayan ve adalet uğruna acı çeken kişiler olmaya çağrıldık. Tanrı şimdi dünyaya sabrediyor ve tahammül ederek bekliyor. “O, güneşini hem kötülerin hem de iyilerin üzerine doğurur ve yağmurunu da hem doğruların hem de kötülerin üzerine gönderir. Bizim örnek alacağımız davranış da bu olmalıdır. “Göklerdeki Babamız nasıl yetkin ise bizler de O’nun gibi yetkin olmaya çağrıldık.” Bir Hristiyanın dünyaya adil yargı ilkesi ile davranması Göksel Babasını yanlış temsil etmesi ve O’nun öğretişine uymaması anlamına gelir.

Ama ilerde kilise yukarı alındığı zaman Tanrı dünyaya adalet ile davranacaktır ve ulusları, Halkı İsrail’e yaptıkları nedeni ile yargılayacaktır.

Biz burada bölümlerden alıntılar yapma girişiminde bulunmayacağız ama yalnızca peygamberlerin esin ile yazmış olduğu Mezmurların adil uygulamasını anlayabilmesi için okuyucunun dikkatini çekeceğiz.

3.   Givonlular, Eriha kentinin duvarlarının yapamadığını, yıpranmış giysileri, küflenmiş ekmekleri ve kulağa hoş gelen sözleri ile yaptılar. Şeytanın hileleri şeytanın gücünden daha etkili ve tehditkardırlar. “Şeytanın hilelerine karşı koymak ve ayakta kalmak için tanrının zırhını kuşanın.” Tanrının zırhının çeşitli bölümlerini ne kadar derinden inceler isek itaat ve bağımlılık gibi iki önemli konunun ne kadar önemli olduklarını o kadar net göreceğiz. Tanrı sözünün yetkisi tarafından gerçekten yönetilen Kutsal Ruhun gücüne tamamen bağımlı kalan bir can çatışma için tam bir donanıma sahip olur. İnsanoğlu İsa Mesih’in düşmanı püskürtmesi de bu şekilde oldu. Şeytan mükemmel itaat eden ve mükemmel bağımlı olan birine hiç bir şey yapamadı. Her konuda olduğu gibi bu konuda da yüce Örneğimizin nasıl davrandığını incelememiz gerekir!

4.   Genel bir şekilde konuşacak olur isek, teknon sözcüğü, sevgi ifade eden bir söz ya da davranıştır. Huios, yani oğul sözcüğü manevi saygınlık ifadesidir; pais ise ya bir çocuğu ya da bir hizmetkarı ifade eder; nepios ise bebek anlamına gelir.

5.   Yuhanna 3:36 ayeti yoğun bir ciddiyet ve önem taşıyan bir bölümdür. Bu ayet yalnızca Tanrının Oğluna iman edenlerin yalnızca sonsuz yaşamın ayrıcalıklı sahipleri olduklarına dair büyük gerçeği ortaya koymak ile kalmaz ama aynı zamanda günümüzde önde giden iki sapıklığın, yani evrensellik ve tüketmenin köklerini de söküp atar. Evrensellik yanlısı olan kişi sonunda her şeyin yenilenip bereketleneceğine inandığını söyler. Bizim bölümümüz ise bunun doğru olmadığını söyler; Tanrının Oğlunun sözünü dinlemeyenler sonsuz yaşamı görmeyeceklerdir.

Tüketim yanlısı olan kişi Mesih’in dışında olan herkesin hayvanlar gibi yok olacaklarına inandığını söyler. Ama böyle olmayacaktır çünkü Tanrının gazabı iman etmeyenlerin ve söz dinlemeyenlerin üzerinde kalacaktır. Kalıcı gazap ve yok etme birbirlerine tamamen zıttırlar. Bu ikisini bir araya getirmek kesinlikle imkansızdır.

Grekçe’de ho pisteuon – “iman eden” – ve – ho apeithon – “söz dinlemeyen” arasındaki ayrılığın farkına varmak ilginç ve eğiticidir. Bunlar bize iman konusunun iki yanını belirtirler.

Pages